اطلاعات جامعی در مورد هپاتیت B
کبد شما یکی از مهمترین اعضای بدن است، کبد نقش حیاتی در زندگی شما ایفا می‌کند. وظیفه اولیه کبد تصفیه هر چیزی است که شما میخورید. کبد در مراقبت از عفونتها کمک می‌کند و میکروبها و سایر مواد سمی را از خون شما خارج کرده و به حفظ سلامت شما کمک می‌کند. همچنین کبد مسئولیت ذخیره انرژی برای به حرکت در آوردن عضلات و کنترل قند خون و تنظیم کلسترول و نیز مسئولیت کنترل چندین هورمون و آنزیم دیگر است.
هپاتیت یعنی التهاب کبد و در میان عوام مردم به یرقان و زردی مشهور است. مهمترین عوامل ایجادکننده آن ویروسها هستند. تاکنون ۶ نوع ویروس هپاتیت شناخته شده است که شایعترین آنها ویروسهای هپاتیت آ(A) ، ب(B) و سی(C) هستند. هپاتیت ب پس از بیماریهای سل و مالاریا شایعترین بیماری عفونی و مسری است.
علائم:
بسیاری از افراد از بیماری خود مطلع نیستند. چون بیماری می تواند بدون علامت باشد یا علائمی خفیف مانند آنفولانزا داشته باشد.
علائم بیماری شامل:
* احساس خستگی مفرط
* تب خفیف
* سردرد
* کاهش اشتها
* شکم درد یا استفراغ
* اسهال یا یبوست
* درد عضلات و مفاصل
* کهیر
* زردی چشم و پوست (یرقان) که معمولاً علامت دیررسی است.
نکته: بیشتر بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن هیچ علامتی ندارند.
راههای انتقال ویروس هپاتیت ب
۱٫در مناطقی که میزان ناقلین زیاد است، عفونت احتمالا از طریق انتقال از مادران آلوده به نوزادان ایجاد می شود. عفونت نه از طریق بند نافی، بلکه از طریق بدن مادر در هنگام زایمان و در جریان تماس نزدیک بعد از آن منتقل می شود.
۲٫ تماس جنسی با فرد ناقل هپاتیت می تواند به انتقال عفونت منجر شود.
۳٫کارمندان بیمارستانها که در تماس نزدیک با بیماران هستند، در معرض خطر ابتلای بیشتری هستند. این خطر به دلیل آلوده شدن با خون بیمار مثلاً از راه فرورفتن سوزن آلوده به دست و یا از طریق خراشهای پوستی است. این خطر برای جراحان و دندانپزشکان دوچندان می شود.
۴٫استفاده از وسایل غیر استریل در دندانپزشکی، سوراخ کردن غیربهداشتی گوش، خالکوبی و حجامت جزو راههای احتمالی انتقال عفونت تلقی می شوند.
۵٫ بندپایانی که خون می مکند (از قبیل پشه یا ساس های رختخواب) بخصوص در مناطق گرمسیر، عوامل مهمی در انتقال عفونت هستند.
نکته: انتقال از طریق عطسه، سرفه، و معاشرت معمولی صورت نمی گیرد.
هپاتیت ب چگونه تشخیص داده می شود؟
هپاتیت ب با انجام آزمایش تشخیص داده می شود. همچنین با آزمایش می توان بیماران بی علامت را شناسایی کرد. با آزمایش خون می توان فهمید که آیا واکسن حفاظت کافی ایجاد کرده یا نه. در مراحل بعدی ممکن است برای بیماران آزمایش آنزیمهای کبدی و نیز نمونه گیری از بافت کبد برای تعیین میزان آسیبی که به کبد وارد شده انجام شود.
هپاتیت ب چگونه درمان می شود؟
در بسیاری از موارد هپاتیت ب حاد خود به خود از بین می رود.
علائم بیماری را می توان با:
استراحت، خوردن غذاهای سالم، مایعات فراوان و خودداری از مصرف داروهای غیر ضروری، الکل و مواد مخدر تسکین داد.
درمان هپاتیت ب مزمن به میزان آسیب کبد بستگی دارد. بسیاری از این بیماران می توانند با مراقبت و معاینات منظم زندگی معمول خود را داشته باشند.
درمانهای خاصی وجود دارند که پزشک بسته به شرایط بیمار تجویز می کند. اگر هپاتیت ب مزمن منجر به آسیب شدید و دائمی کبد گردد ممکن است نیاز به پیوند کبد باشد.
درمان دارویی در افراد مبتلا به هپاتیت ب حاد توصیه نمی شود. درمان ضد ویروسی در هپاتیت ب مزمن، در آسیب کبد و یا در مراحل تکثیر شدید ویروس استفاده می شود. با این وجود درمان بستگی به شرایط بیماری و میزان آسیب کبد دارد و در افراد مختلف متفاوت است. احتمال عود بیماری پس از درمان وجود دارد.
چگونه پیشگیری کنیم؟
۱-واکسن هپاتیت ب:
که در سه نوبت تزریق می شود، بهترین راه پیشگیری از بیماری است. پس از انجام دوره ی کامل واکسیناسون آزمایشی صورت می گیرد تا میزان حفاظت ایجاد شده بر علیه بیماری بررسی شود زیرا ممکن است ایمنی فرد پاسخ کافی نداده و برای ایمن شدن به واکسن بیشتری نیاز باشد.
۲- استفاده از کاندوم
۳- خودداری از استفاده از سرنگ مشترک، مسواک، تیغ، و سایر وسایل فردی که احتمال آلوده بودن دارند.
۴- استفاده از دستکش در افرادی که با خون و مایعات بدن سر و کار دارند توصیه می شود.
۵- دریافت پادتن:
در مواردی که مواجهه با ویروس صورت می گیرد با مراجعه به پزشک ودریافت پادتن می توان از احتمال ابتلا کاست.
۶- زنان باردار:
زنان باردار در صورتی که احتمال آلودگی خود را می دهند باید به پزشک مراجعه کنند تا با تدابیری ویژه از احتمال ابتلای نوزادشان کاسته شود.
رژیم غذایی در ناقلین هپاتیت ب
هیچ گونه محدودیت غذایی توصیه نمی شود. تنها افراد چاق باید از مصرف چربی خودداری کنند و وزن خود را کاهش دهند. بقیه افراد می توانند همانند سایر افراد سالم غذا بخورند.
فعالیتهای ورزشی و روزانه در ناقلین هپاتیت ب
محدودیتی برای انجام امور روزانه وجود ندارد. کسانی که دچار خستگی می شوند از فعالیتهای ورزشی سنگین خودداری کنند.
مصرف سایر داروها در ناقلین هپاتیت ب
به طور معمول ممنوعیتی در مصرف داروهای معمول مثل مسکن ها (استامینوفن و…) آنتی بیوتیکها در ناقلین وجود ندارد و به هر حال نباید در مصرف این گونه داروها زیاده روی کرد.
تست HBS Ag، آنتی ژن سطحی هپاتیت B و HBSآنتی ژن
هپاتیت یک بیماری التهابی کبد است که می‌تواند به شدت موجب آسیب به این ارگان گردد. این بیماری می‌تواند دراثر عوامل عفونی یا عوامل عفونی ویروسی و باکتریایی ایجاد شود.
هپاتیت B ویروسی در مناطق وسیعی از جهان اندمیک است. عفونت در ابتدا به دلیل تماس زیرپوستی با خون‌آلوده در مواردی مانند، استفاده مشترک سرنگ تزریق توسط معتادین، یا تزریق محصولات خونی آلوده انتشار می‌یابد. ویروس هپاتیتBت،(HBV) انواع مایعات بدن یافت شده است و مشخص گردیده که از طریق تماس دهانی یا تماس جنسی منتقل می‌شود. HBV می‌تواند از طریق مادر به جنین یا نوزاد منتقل گردد. زمان انکوباسیون هپاتیت ب به طور میانگین ۹۰ روز (۴۰-۱۸۰روز) است. علائم عمومی بیماری شامل بی‌قراری، تب، عفونت دستگاه گوارش و زردی است.
عفونت HBV می‌تواند منجر به موارد زیر گردد :
۱- هپاتیت یرقانی
۲- هپاتیت تحت بالینی غیر یرقان
۳- هپاتیت با حمله شدید و ناگهانی (fulminant)
۴- هپاتیت مزمن فعال یا مداوم
بالای ۹۰% از بیماران بالغ مبتلا به هپاتیت B از حالت حاد، کاملاً بهبود می‌یابند. تقریباً ۱% موارد در اثر هپاتیت fulminant می‌میرند و ۶ تا ۱۰% ناقلین مداوم یا مزمن فعال می‌شوند . ویروس کامل هپاتیت به یک جسم ویروسی با قطر ۴۲ نانومتر است از یک پوشش سطح خارجی حامل آنتی‌ژن سطحی هپاتیت B و (HBS Ag) تشکیل شده است. پوشش ویروسی یک هسته (core) داخلی را احاطه کرده که این بخش مرکزی حاوی آنتی‌ژن هسته‌ای هپاتیت Bو(HBS Ag) است. در داخل هسته ژنوم DNA ویروس قرار دارد. یک آنتی‌ژن دیگر، آنتی‌ژن e هپاتیت Bه(HBe Ag) یک پروتئین هسته‌ای ویروس است که در طول تکثیر فعال HBV در جریان خون یافت می‌شود.
HBS Ag در سه فرم مختلف با عنوان، HBS Ag بزرگ (S HBS) و HBS Ag متوسط (M HBS) و HBS Ag کوچک (S HBS) وجود دارد که ساختار اصلی پوشش سطحی ویروس است. علاوه بر این ذره عفونی دست‌نخورده، ذرات با قطر ۲۲ نانومتر در اشکال کروی و لوله‌ای با طول متفاوت در سرم شخص آلوده به HBV و با نسبت ۱۰۳ تا ۱۰۶ ذره غیر کامل به ذره بالغ یافت می‌شوند. این ذرات ناقص تنها شامل پوشش خارجی حاوی HBS Ag است. اما آنتی ژن هسته ای ویروس (HBC Ag) و نوکلئیک اسید (HBV-DNA) ندارد.
تشخیص هپاتیت B برمبنای یافتن شاخص‌های سرولوژیک است. آزمایش برای این شاخص ها به تعیین عفونت قبلی یا حاضر HBV، مرحله حاد و مزمن بیماری، پاسخ به درمان و وضعیت ایمنی بیمار کمک می‌نماید. HBS Ag اولین مارکر سرولوژیک است که در گردش خون و قبل از علایم بالینی ظاهر می‌شود. این ذره جزیی از ویروس است که معمولاً بیشترین غلظت را نسبت به سایر ذرات ویروسی در خون فرد آلوده به HBV دارد. این آنتی‌ژن یک آنتی‌ژن ناهمگن است. مشخصه اصلی بخش a نامیده می‌شود که در همه انواع مشترک است. ذرات تعیین‌کننده اصلی دیگر آنتی‌ژن d/y و w/r هستند. این جفت های تعیین‌کننده به صورت دوتایی ظاهر می‌شوند و تنها ترکیبات adw,adr,ayw,ayr امکان‌پذیر هستند.
حضور HBS Ag در سرم ممکن است نشان‌دهنده موارد زیر باشد :
۱- عفونت حادHBV
۲- عفونت مزمن HBV
۳- ناقلین تحت بالینی
اهمیت حضور Ag HBS در سرم با ارزیابی آن در کنار سایر مارکرهای HBV و حضور موارد بالینی از قبیل تاریخچه بیمار صورت می‌پذیرد. تست HBS Ag برای غربالگری اهدای خون جهت کاهش بروز هپاتیت های ناشی از انتقال خون صورت می‌پذیرد.
آنتی هپاتیت B آنتی‌بادی ، آنتی- آنتی‌ژن سطحی هپاتیتBو، Anti-HBS
پیش از ظهور علائم بالینی بیماری، HBS Ag در سرم قابل شناسایی است و حضور آن در طول فاز همراه با علایم بیماری تداوم می‌یابد، و متعاقب بیماری، میزان HBSAg شروع به کاهش می‌کند و به مقادیر غیر قابل شناسایی می رسد. پس از ناپدید شدن HBS Ag ،آنتی HBSدر سرم ظاهر می‌شود، گرچه یک تاخیر بین زمان ناپدید شدن آنتی‌ژن و ظهور آنتی‌بادی وجود دارد که به دوره پنجره (Window Period) موسوم است. در حدود ۱۰% از بیماران، HBS Ag در سرم تا انتها باقی می‌ماند و آنتیHBS نیز ظاهر نمی شود و این امر نشانگر فرآیند مزمن بیماری است.
حضور آنتی HBS در سرم نشان دهنده مواجهه قبلی با HBV و ایمنی اکتسابی بلندمدت است. مقادیر پایین سرمی آنتی HBS بیانگر فقدان ایمنی علیه HBV در عفونت‌های پیش رو می‌باشد.
تشخیص آنتی HBS در تأیید وقوع عفونت و یا ایمنی اکتسابی مفید و حیاتی است. ایمنی اکتسابی می‌تواند در نتیجه عفونت با HBV و یا واکسیناسیون اتفاق افتد . واکسن هایی بر مبنای HBS Ag مشتق از پلاسمای انسانی و یا نوترکیب امروزه به طور وسیع کاربرد دارند و تأکید می‌شود که به طور دقیق غلظت ایمونوگلوبولین های فرد ارزیابی گردد. اندازه‌گیری آنتی HBS در موارد واکسینه جهت ارزیابی طول مدت حفاظت پس ازایمنی زایی ضروری است. آزمایش آنتیHBS در شناسایی افراد در معرض خطر HBV و برنامه‌های غربالگری قبل از واکسیناسیون حیاتی است.
HBe Ag آنتی‌ژن e هپاتیت Bو، HBe آنتی ژن
در روند طبیعی عفونت حاد هپاتیت B، HBe Ag درکنار HBs Agو HBV-DNA، در دوره انکوباسیون در سرم بیمار قابل شناسایی میگردد و این امر پیش از شروع علائم بالینی اتفاق می‌افتد. با ظهور علائم بالینی، سطح HBe Ag ، HBs Ag و HBV-DNA به مقدار اوج می‌رسد و سپس رو به کاهش می‌گذارد. HBe Ag معمولاً پیش از HBs Ag ناپدید میگردد هر چند در مواردی نیز عکس این قضیه صادق است.
پس از اینکه مقادیر HBs Ag در سرم غیرقابل شناسایی میگردد، آنتی HBe ظاهر می شود و تا چندین سال پس از بهبود بیمار از عفونت حاد HBV ممکن است پایدار باشد. از جنبه تشخیصی، حضور HBe Ag در سرم بیانگر همانندسازی فعال HBV است. این امر می‌تواند در فرد مبتلا به هپاتیت B حاد یا فردی که در حال تبدیل شدن به ناقل مزمن HBV و تداوم HBs Ag است دیده شود. تداوم HBe Ag اغلب با افزایش مزمن آنزیمهای کبدی همراه است. فردی که HBe Ag مثبت است به‌عنوان فرد مبتلا به عفونت بالای هپاتیت B در نظر گرفته می‌شود، ولی غیاب HBe Ag نشان‌دهنده عدم عفونت نیست.
اخیراً یک سویه جهش یافته HBV در بیماران آسیا و مدیترانه مشاهده شده که مشخصه ی این سویه جهش در ناحیه پیش هسته ژنوم ویروس است که جلوی ترشح HBe Ag را علی‌رغم تکثیر ویروس میگیرد، در این بیماران سطح بالای HBV-DNA و نیز بیماری فعال کبدی دیده می‌شود.
آنتی HBe، آنتی بادی علیه آنتی ژن e هپاتیت B
نتیجه مثبت آنتی HBe تفاسیر گوناگونی می‌تواند داشته باشد. در بیمار مبتلا به هپاتیت B فعال، نشان دهنده بهبود طبیعی این امر صادق است، به ویژه در مواردی که HBS Ag و HBe Ag دیگر قابل شناسایی نیستند. در ناقلین مزمن HBV نتیجه مثبت آنتی HBe معمولاً بیانگر عدم فعالیت ویروس است و احتمال اینکه بیمار همچنان مبتلا به عفونت باشد کاهش می‌یابد. در بیمار مبتلا به بیماری مزمن کبد در اثر هپاتیت B، انتقال از HBe Ag مثبت به آنتی HBe مثبت معمولاً نشان دهنده بهبود بیماری فعال است .
هر چند عفونت با یک سویه جهش یافته HBV که اخیراً در بیماران آسیا و مدیترانه مشاهده شده است الگوی سرولوژیک و غیرمعمول تولید می‌نماید. در این شرایط یک نتیجه آنتی HBe مثبت به دست می آید در حالی که تکثیر فعال HBV وجود دارد و بیماری کبدی در حال پیشروی است.
آنتی HBC، آنتی‌بادی ضد آنتی‌ژن هسته ای هپاتیت B
در عفونت هپاتیت حاد، مقادیر آنتی HBCو(Igm و توتال) زمان کوتاهی قبل از بروز علائم بالینی و کمی بعد از ظهور HBS Ag (آنتی‌ژن سطحی هپاتیت B) در سرم قابل شناسایی است. در مواردی که عفونت هپاتیت ب رفع می‌شود، آنتی‌بادی توتال آنتی HBC در دوره پنجره و در زمانی که HBS Ag ناپدید می‌شود و قبل از ظهور آنتی HBS، قابل اندازه‌گیری است.
در موارد بدون علامت یا تحت بالینی هپاتیت B، میزان آنتیHBC از الگوی مشابه با عفونت حاد دارای علامت پیروی می‌کند در صورتی که در این موارد HBS Ag و آنتی‌ژن e هپاتیت Bو (HBe Ag) در یک دوره گذرا حضور دارند و یا قابل شناسایی نیستند، بنابراین در این بیماران شناسایی آنتی HBC توتال یا آنتی HBS توتال به منظور تأیید عفونت به HBV کاربرد دارد.
آنتی‌بادی‌های فرم IgG ضد HBCو مدت کوتاهی پس از عفونت هپاتیت B به وجود می‌آیند و در طول زمان و در بیمارانی که سابقه عفونت هپاتیت B دارند، (بدون در نظر گرفتن پیامد عفونت) تداوم می‌یابند. هر چند در طی مرحله زیرپوستی، حاد و اولیه هپاتیت B، آنتیHBC به فرم IgM آنتی‌بادی مشاهده می‌شود. آنتی‌بادی IgM در طول زمان (معمولاً حدود شش ماه) ناپدید می‌شود.
در بیماران مبتلا به فرم مزمن هپاتیت B و یا فرم ناقل بدون علامت مزمن HBSAg در طول فاز انکوباسیون پدیدار میگردد و برای سال‌ها و گاهاً در طول عمر بیمار پایدار می‌ماند. آنتیHBC نیز در این مراحل اولیه ظاهر می‌شود و به مرور غلظت آن افزایش می‌یابد و در طول زمان پایدار است. بیشترین میزان آنتیHBC توتال در مرحله ناقلین مزمن HBS Ag مشاهده می‌شود. بنابراین در عفونت مزمن آنتی‌بادی توتال آنتیHBC در کنار سایر مارکرهای سرولوژیک هپاتیت B قابل اندازه‌گیری است.
در در صد کمی از موارد توتال آنتیHBC در طول زمان کاهش می‌یابد و به مقادیر غیر قابل اندازه‌گیری در سال‌های طولانی بعد از عفونت هپاتیت B می‌رسد . همچنین توتال آنتیHBC می‌تواند در فازهای بسیار ابتدایی عفونت هپاتیت B حاد غیر قابل اندازه‌گیری باشد. توتال آنتیHBC می‌تواند در غیاب سایر مارکرهای هپاتیت B نیز قابل شناسایی باشد و این امر می‌تواند بیانگر، عفونت اخیر (بیمار در پنجره HBSAg/anti HBS ) و یا عفونت بسیار قدیمی که آنتی HBS نیز قابل شناسایی است، باشد.
با این همه تنها بر مبنای توتال آنتیHBC نمی‌توان بین عفونت حاد و مزمن و نیز عفونت اخیر یا قدیمی تمایز قایل شد. برای تأیید سابقه مواجهه با HBV و یا مرحله بیماری HBV از آنتی HBC در کنار سایر سنجش‌های مرتبط با هپاتیت B می‌توان کمک گرفت.
