آنتی بادی بااستفاده از خصوصیات زیر و راههای موجود نقش حفاظتی خود را ایفا می کند:
(a خاصیت آگلوتیناسیون[۱] : برخی از کلاس های آنتی بادی می توانند علیه ذرات بیگانه ومیکروارگانیسم ها وارد عمل شده و آنها را به صورت متراکم [۲] به هم بچسبانند و مانع پراکندگی آنها شوند و در نتیجه تعداد بیشتری از آنها به صورت یکجا ، توسط بیگانه خوارها از بین برده شوند. در اصطلاح به این آنتی بادی ها آگلوتینین[۳] و این خاصیت را آگلوتیناسیون می نامند. کلاس های SIgA ,IgG,IgM قدرت بیشتری در انجام این کار دارند .
(b خاصیت پرسیپتاسیون[۴] : برخی از کلاس های آنتی بادی می توانند مولکول های محلول آنتی ژن مانند پروتئین های سرم بیگانه و یا مواد مترشحه از میکروب ها را به هم چسبانده و رسوب دهند ، در اصلاح به این آنتی بادی ها پرسی پیتین[۵] گفته شده و این خاصیت پرسیپیتاسیون نامیده می شود. کلاس های SIgA , IgA ,IgG,IgM در انجام این عمل شرکت دارند.
(c خاصیت اپسونیزاسیون[۶] : در سطح سلول های بیگانه خوار نوتروفیل، گیرنده هایی برای قطعه Fc مولکول های IgG,IgM و در سطح سلول های منوسیت ، گیرنده هایی برای قطعه Fc مولکول های IgG,IgA وجود دارد. این گیرنده ها به سلول های بیگانه خوار امکان می دهند تا به آنتی ژن هایی که بوسیله آنتی بادی ها پوشیده شده اند محکم تر بچسبند و در نتیجه سریعتر آنها را بلع کنند. این خاصیت را اپسونیزاسیون یا خوشمزه سازی می گویند. همچنین در سطح سلول های بیگانه خوار گیرنده برای قطعات کمپلمان مانند جزء C3 وجود دارد که این گیرنده ها نیز عمل اپسونیزاسیون را شدید تر می کنند . بنابراین به آنتی بادی ها و قطعات کمپلمانی که بیگانه خواری را تشدید می کنند اپسونین[۷] می گویند .
(d خاصیت خنثی سازی سم و ویروس ها[۸] : یکی از خصوصیات بسیار مهم آنتی بادی ها خنثی کردن سم باکتری ها و سایر موجودات و غیر فعال کردن و خنثی کردن ویروس ها و جلوگیری از هجوم ویروس ها به داخل بافت های بدن می باشد. کلاس های IgA ,IgG,IgM توانائی این اعمال را دارند و در ایمنی درمانی (ایمونوتراپی) برای نجات جان افراد مبتلا به کزاز ، مسمومیت های غذایی و گزش مار و عقرب از سرم های ضد زهر[۹] استفاده می شود. این سرم ضد زهر به اپی توپ های موثر در سم ها متصل شده و مانع تثبیت سم بر روی بافت های بدن می گردد. همچنین ممکن است پس از اتصال آنتی بادی به سموم ، شکل مولکولی سم تغییر یافته و خاصیت سمی خود را از دست بدهد.
(e خاصیت کشتن باکتری ها [۱۰] : زیر کلاس های IgG(به جزءIgG4) و IgM پس از اتصال به بسیاری از باکتری ها می توانند از راه کلاسیک ، کمپلمان را فعال کرده و باکتری های گرم منفی را از بین ببرند. همچنین بسیاری دیگر از میکروارگانیسم ها ، سلول های بیگانه و حتی انگل ها نیز از همین راه از بین می روند .
(f نقش حفاظتیSIgA در ترشحات خارجی بدن : سیستم دفاعی بدن در مخاطهای مختلف چون دستگاه های گوارش و تنفسی با ترشح SIgA و اتصال این آنتی بادی به میکرو ارگانیسم ها ، از هجوم آنها به داخل بدن جلوگیری می کنند. این آنتی بادی با اتصال به میکروارگانیسم ها مانع از جایگزینی آنها در مخاط می گردند. نوزادانی که شیر مادر می خورند به دلیل وجود کلاس های مختلف آنتی بادی و بخصوص وجود SIgA در آغوز [۱۱] شیر اولیه مادران نسبت به عفونت ها و آلرژن ها در مقایسه با بچه هایی که شیر خشک یا شیر گاو می خورند مقاومت بیشتری دارند .
در پایان متذکر می شویم که اعمال اجرائی آنتی بادی ها تنها توسط آنتی بادی هایی آغاز می شود که به آنتی ژن متصل هستند و نه آنتی بادی های آزاد . علت اینکه چرا تنها آنتی بادی متصل به آنتی ژن منجر به فعال شدن مکانیسم های اجرایی می گردد ، این است که برای اتصال و فعل کردن سیستم های اجرائی مانند پروتئین ها، کمپلمان و گیرنده های FC فاگوسیت ها نیاز به دو یا چند قطعه FC آنتی بادی در مجاورت هم هست . نیاز فوق به مجاورت مولکول های آنتی بادی باعث اطمینان از هدف دار بودن اعمال اجرایی در جهت حذف اختصاصی آنتی ژن هایی می شود که توسط آنتی بادی شناسایی می گردند و نیز اطمینان از اینکه آنتی بادی های آزاد در گردش باعث فعال شدن بی هدف پاسخ های اجرایی نمی شوند .
۲) نقش تخریبی آنتی بادی :
گرچه نقش اصلی آنتی بادی ها حفاظت بدن در برابر هجوم میکر وارگانیسم ها و آلرژن های محیطی است اما در شرایط خاص ، آنتی بادی ها می توانند ضایعاتی را در بدن بوجود آورند . بیماری ها و ضایعاتی که در نتیجه واکنش های آنتی بادی بوجود می آیند عبارتند از :
(a بیماری ایمیون کمپلکس[۱۲]
می دانیم که یکی از خصوصیات آنتی بادی های کلاس های IgM و IgG فعال کردن راه کلاسیک کمپلمان پس از اتصال به آنتی ژن است . پروتئین های فعال شده ی کمپلمان دارای خواص بیولوژیکی مختلفی هستند و می توانند ضایعاتی را در بدن بوجود آورند ، بنابراین ایجاد کمپلکس های ایمنی (آنتی ژن – آنتی بادی) و رسوب آن در برخی نقاط همراه با فعال کردن سیستم کمپلمان و بالطبع جذب سلول های بیگانه خوار چند هسته ای و تک هسته ای و آزاد شدن آنزیم های مختلف از این سلول ها سبب بروز التهاب و تخریب بافت های مختلف می گردد که نمونه ای از عوارض نامطلوب کمپلکس های ایمنی می باشد .
(b بیماریهای خود ایمنی[۱۳]
در شرایطی ممکن است علیه سلول ها ، بافت ها و پروتئین های خودی نیز سیستم ایمنی تحریک شده و تولید اتو آنتی بادی شود. این آنتی بادی ها از کلاس های IgM و IgG می باشد و سبب بروز ضایعه در سلول یا بافت مورد نظر شده و بیماری خود ایمنی عارض می گردد . مانند بیماری میاستنیاگراویس (MG) که در نتیجه تولید اتو آنتی بادی علیه گیرنده استیل کولین در سطح عضلات حرکتی بوجود می آید و یا بیماری گریوز که در نتیجه تولید اتو آنتی بادی علیه گیــــرنده هورمون TSH در سلول های تیروئید ایجاد می گردد . در مبحث جداگانه ای بیماری های خود ایمن بطور مفصل بررسی می گردند.
(C بیماری آلرژیک آتوپیک و عکس العمل های آنافیلاکتیک
آنتی بادی IgE می تواند با تاثیر بر سلول های بازوفیل و ماست سل و آزاد کردن هیستامین ، سروتونین و آمین های و ازواکتیو یک سری بیماری های آلرژی فوری و واکنش های خطرناک آنافیلاکتیک بوجود آورد ، مانند بیماری آلرژی آتوپیک و آسم و اگزما و… این دسته جزء بیماری ها و واکنش های ازدیاد حساسیت[۱۴] تیپ یک محسوب می گردند و در مبحث آلرژیک مورد بررسی مفصل قرار خواهند گرفت.
