مواد افزودنی در لوله­ها۱[۱]

لوله­های خلأ، به جز لوله­های با درپوش قرمز، هر کدام حاوی یک یا چند نوع ماده شیمیایی افزوده شده هستند. این مواد شامل ترکیبات ضد انعقادی برای جلوگیری از انعقاد خون و همچنین ژل تکان گرا۲، برای فعال شدن و تشکیل لخته و ایجاد سریع سرم می­باشند. بعضی از لوله­ها نیز، با مواد نگه­دارنده و مهار کننده، فعل و انفعالهای سلولی، و تمامیت نمونه خون را حفظ می­کنند. لوله­های حاوی مواد به طور کلی، برای اختلاط کامل باید بعد از تهیه خون بین پنج تا هشت بار، متناسب با نوع ماده درون آن­ها زیر و رو شوند. بعضی از لوله­ها از درون با ماده سیلیکون پوشش داده شده­اند تا از جذب خون به دیواره و کند کردن زمان تشکیل لخته جلوگیری شود.

 

مواد ضد انعقاد

مواد ضد انعقاد از تشکیل لخته جلوگیری می­کنند. مثلاً نمک سدیم یا پتاسیم ترکیب اتیلن دی­آمین تترا استیک اسیدEDTA3، و یا سدیم ماده پولی­آنتول سولفونات(SPS)4، اگزالات پتاسیم و سیترات سدیم، با جذب نمودن کلسیم خون، مانع از تشکیل لخته می­شوند. هپارین ماده ضد انعقاد دیگری است که به صورت نمک­های سدیم، پتاسیم، لیتیوم یا آمونیوم با جلوگیری از تبدیل پروترومیین به ترومبین، تشکیل لخته را مهار می­کند. ماده ضد انعقاد، متناسب با نوع آزمایش انتخاب می­شود. با توجه به اهمیت برقراری نسبت مواد درون لوله­ها به حجم خون، لازم است که لوله­ها به طور کامل از خون پر شوند. زیر و رو کردن لوله­های خون با مواد ضد انعقاد باید به آرامی صورت گیرد، که به تمامیت سلول­ها،آسیب نرسد.

EDTAضمن این­که مهار کننده واکنش­های انعقادی است، در حفظ سلامت سلول­های خونی نیز نقش دارد. این ماده همچنین هماهنگکه بارنگ­آمیزی­های مختلف دارد، مانع چسبندگی پلاکت­ها به هم می­شود.

نمک سیترات، بهترین ماده در آزمایش­های انعقادی است.

SPSمناسب­ترین ماده ضد انعقاد در کشت خون می­باشد. زیرا بعضی مواد سیستم ایمنی را که امکان از بین بردن باکتری­های موجود در خون را دارند و هم­چنین اثر آنتی­بیوتیک­هایی را که بیمار مصرف نموده است، خنثی می­کند.

هپارین به عنوان ماده ضد انعقاد برای آزمایش­های شیمیایی و گازهای خون مناسب­تر است.

اگزالات پتاسیم مخلوط با فلورو سدیم و یدواستات، هم­چنین فلورو سدیم با توان خنثی­سازی اثر گلیکولیز نیز در آزمایش قند خون مصرف می­شوند.

 

مواد فعال­کننده لخته

زمان تشکیل لخته در لوله­های ساده، حدود ۶۰ دقیقه است، ولی در لوله­های ژل­دار (فعال­کننده لخته) این زمان به ۳۰ دقیقه کاهش می­یابد. لوله­های حاوی ترومبین به طور مستقیم تشکیل لخته را تسریع کرده و به پنج دقیقه می­رسانند. این لوله­ها اغلب در موارد اورژانس برای سرعت بخشیدن به آزمایش بیماران مشکوک یا مستعد به سکته مغزی و افراد تحت درمان با مواد ضد انعقاد (آنتی کواگولان­ها) مورد استفاده قرار می­گیرند.

مواد خنثی مانند شیشه یا سیلیکا با آغشته کردن سطح داخلی لوله­ها و در نتیجه فعال شدن بیش­تر پلاکت­ها، به سرعت تشکیل لخته کمک می­کنند. مواد فعال در تشکیل لخته، اغلب به صورت لایه­­ای، به دیواره لوله­ها آغشته می­شوند. در این موارد باید فرصت برخورد خون به دیواره را با حداقل پنج ­بار بالا و پایین کردن لوله خون فراهم نمود. بعضی از مواد ممکن است در نوعی از آزمایش­ها، موجب اختلال در نتایج شوند.

 

ژل­های پلیمری

این ژل­ها که ژل تکان­گرا نیز نامیده می­شوند، مواد مصنوعی خنثی با وزن مخصوص معینی هستند که با سانتریفوژ شدن، خون به صورت مایع درآمده و بین سرم و سلول­های خونی قرار می­گیرند که در مدت  کوتاه بار دیگر،  سخت شده و جدا سازی آنها  تسهیل می­شود.

 

درپوش­های رنگی لوله­ها

لوله­های خون­گیری هر یک با توجه به مواد داخلی، درپوش مشخصی با رنگ جداگانه دارند. در عین حال رنگ­های معرفی شده (پیوست ۱ ، در آخر کتاب) ممکن است در انواع تولیدی مختلف، کمی متفاوت باشند.

 

ترتیب کاربری لوله­های خلأ در خون­گیری

تنوع آزمایش­ها، نیاز به جمع­آوری خون­ در لوله­های متعدد دارد. چون ممکن است نوک سوزن­های چند نمونه­ای۱[۲]در موقع تعویض لوله­ها، ماده­ای را از لوله قبلی به لوله بعدی انتقال داده و موجب اختلال در نتایج آزمایش­ها شوند، ترتیب پر کردن آن­ها به صورت زیر استاندارد شده­است (تصویر ۹-۵). این ترتیب در موارد تقسیم خون با سرنگ به لوله­ها، نیز  باید رعایت می­شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل (۵-۹)- رنگ­های استاندارد درپوش لوله­های نمونه خون

 

اول: لوله­های استریل کشت خون به منظور جلوگیری از آلودگی با مواد غیر استریل لوله­های قبلی مورد استفاده قرار می­گیرند.

دوم: لوله­های با درپوش آبی حاوی سیترات سدیم، مربوط به آزمایش­های انعقادی است که به علت حساسیت زیاد نتایج به آلودگی در مرحله بعد از لوله اول قرار می­گیرد. چنان­که بیمار آزمایش کشت نداشته باشد، ابتدا از لوله­های با درپوش قرمز استفاده می­شود تا مواد بافتی پوست در نوک سوزن، چرخه انعقادی را مختل نکند.

 

توجه: در خون­گیری­های با سیستم پروانه­ای، خون لوله اول مربوط به هر گونه آزمایشی که باشد، به منظور خارج کردن هوای داخل رابط پلاستیکی، به دور ریخته می­شود.

 

سوم: لوله­های شیشه­ای یا پلاستیکی با درپوش قرمز عاری از ماده درونی، بعد از لوله­های انعقادی قرار می­گیرند. لوله­های با درپوش قرمز خاکستری۱، حاوی مواد فعال­ساز لخته، نیز که ممکن است به علت اختلال در آزمایش­های دیگر، در همین ردیف قرار می­گیرند.

چهارم: لوله­های با درپوش سبز حاوی هپارین، با احتمال اختلال کم­تر، بعد از لوله­های حاوی EDTA یا بالعکس قرار می­گیرند.

پنجم: ;EDTA موجود در لوله­های با درپوش ارغوانی می­تواند با کلسیم و فلزات دیگر ترکیب شده و در بسیاری از آزمایش­ها از جمله کلسیم (بصورت کاهش کاذب)، یا پتاسیم (بصورت افزایش کاذب) خون، مشکل به وجود آورد. از این رو لوله­های EDTA نزدیک به لوله­های آخر قرار می­گیرند.

ششم: لوله­های با درپوش خاکستری حاوی اگزالات پتاسیم، آخرین لوله­ها هستند. چنان­که خارج ازاین ترتیب قرار گیرند غلظت پتاسیمدر اندازه­گیری الکترولیت­ها، بطور کاذب افزایش نشان میدهد و در آزمایش­های هماتولوژی به دیواره سلول­های خونی آسیب میرسانند. فلورور سدیم ماده دیگری است که موجب بالا رفتن کاذب سدیم و مهار بعضی از آنزیم­ها می­شود.

سایر لوله­ها در آخرین مرحله خون­گیری قرار می­گیرند. در عین حال باید دستورالعمل شرکت­های تولیدی را در استفاده از لوله­ها مدنظر قرار داد.

لوله­های شیشه­ای با درپوش قرمز حاوی ژل در صورت لزوم می­توانند بعد از لوله­های با درپوش قرمز قرار گیرند.

 

سطل ایمن برای دفع سوزن­­های مصرف شده

سوزن­ها بعد از بیرون  کشیدن از رگ، ممکن است به طور اتفاقی به دست خون­گیر برخورد کرده و موجب آسیب­دیدگی عفونتگردد. باید بلافاصله خون آلوده با دقت زیاد در سطل­های مخصوص “ابزار برنده” معدوم شوند.

سوزن­های مصرف شده نیز به عنوان عامل بیولوژیکی خطرناک۱[۳]باید به همان ترتیب تحت شرایط مخصوص منهدم شوند.

 

 

پوشش ایمنی سوزن­ها۲[۴]باید بلافاصله بعد از تهیه خون فعــال شده

و همراه با هولدرها در سطل ایــمن انـــداخته شوند (شکل ۱۰-۵).

سطل­های ایمن باید درپوش قابـل قفل شـدن و غیرقابل نشت باشــد.

هـــم­چنین برچسب مخصوص “حاوی عامل بیولوژیکی خطرناک”روی

آن چسباندهشده باشد.

۱٫Tube additives                                      ۲٫ Thixotropic                                    ۳٫EDTA: Ethylene Diamine  Tetra Acetic Acid

  1. SPS: Sodium Polyanethol Sulfonate

۱٫Multisample needle

۱٫(Hemogard, BD)                                                           ۲٫ Needle Safety Device

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *