برخی از باکتری ها قادر به ایجاد اسپور هستند. اسپور یا آندواسپور مرحله استراحت و نیز مرحله مقاوم در باکتری ها است. اسپورها می توانند در شرایط نامساعد که باکتری ها قادر به تحمل آن نیستند، مانند: حرارت، سرما، خشکی، مواد شیمیایی، تشعشعات و … زنده بمانند هر باکتری فقط یک اسپور می سازد و از هر اسپور یک باکتری بوجود می آید.

اسپور ممکن است کروی یا بیضی باشد اندازه آن بین ۴ تا ۲ میکرون است. در برخی از موارد قطر اسپور از قطر باکتری بزرگ تر است و باعث ایجاد برجستگی در شکل باکتری می شود گاهی نیز اسپور هم اندازه یا کوچکتر از باکتری است. اسپور را به علت شفافیت و شکست زیاد نور می توان با میکروسکوپ فازکنتراست مشاهده نمود. اگر باکتری ها را به روش گرم رنگ آمیزی کنید اسپور را به صورت منطقه ای شفاف مشاهده می کنید. از جمله باکتری هایی که دارای اندواسپور هستند می توان جنس های کلستریدوم و باسیلوس، اسپوروسارسینا، اسپورولاکتوباسیلوس، دسولفوتوماکولوم، کوکسیلا بورتنی (ریکتزیای عامل تب کیو) را نام برد.

بوسیله میکروسکوپ الکترونی در مقطع اسپور از داخل به خارج قسمت های زیر مشاهده می شود:

 

اسپور را نمی توان به آسانی رنگ نمود و زمانی که رنگی را پذیرفت به آسانی نمی توان رنگ زدایی کرد. به این منظور برای نفوذ رنگ (سبزمالاشیت) به داخل پوشش اسپور از حرارت استفاده می شود. سبز مالاشیت به آسانی از جسم باکتری شسته می شود. چرا که دیواره سلولی بر اثر حرارت آسیب دیده و پاره شده است. بدین سان اسپور دارای رنگ سبز مالاشیت و باکتری بدون رنگ است که می توان با رنگ دوم (سافرانین) آن را رنگ آمیزی نمود. در مشاهده میکروسکوپی لام رنگ آمیزی شده، اسپورها درون باکتری های سرخ رنگ به صورت منطقه ای کروی یا بیضوی کوچک سبز رنگ دیده می شوند. اندازه، شکل  و محل اسپور در داخل باکتری برای تشخیص ارگانیسم ها اهمیت دارد. برای مثال اسپورها می توانند در مرکز، انتها و یا نزدیک به انتهای باکتری قرارگرفته باشند.

اگر اسپور قطر بیشتری نسبت به سلول رویشی باکتری داشته باشد موجب تورم یا بزرگی و تغییر شکل باکتری می شود.

تعدادی از باسیلهای اسپورزا از عوامل مهم مولد بیماری هستند . کلستریدیومهای بی هوازی از مشهورترین آنها هستند. کلستریدیوم بوتولینوم موجب مسمومیت غذایی (بوتولیسم) کشنده می شود. کلستریدیوم پرفرنجنز مولد قانقاریای گازی (شاربن علامتی) و کلستریدیوم تتانی مولد کزاز است. تمام این کلستریدیومهای اسپورزا اگزوتوکسینهای قوی تولید می کنند که اغلب کشنده هستند. قویترین اگزوتوکسین توسط کلستریدیوم بوتولینوم تولید می شود. مصرف مقدار بسیار کم از ماده غدایی حاوی سم بوتولیسم معمولا” موجب مرگ می شود. یک شیشه کوچک نوشابه حاوی سم بوتولیسم برای کشتن تمام مردم کره زمین کافی است .

اسپورهای کلستریدیوم پرفرنجنز و کلستریدیوم تتانی در خاک وجود دارد. در هر دو بیماری، اسپور ها از خاک آلود وارد زخم شده و پس از رویش و تولید اگزوتوکسین موجب بیماری شوند. اگزوتوکسین قانقاریای گازی و کزاز در مقایسه با بوتولیسم بسیارکند عمل می کند بنابراین از طریق تزریق آنتی توکسین می توان آنها را خنثی کرد. به دنبال خنثی سازی برای کشتن باکتریهای مولد توکسین از آنتی بیوتیک استفاده می شود و بافتهای آسیب دیده را قطع می کنند تا شرایط بی هوازی از بین برود. در واقع معالجه بموقع موجب نجات از مسمومیت ناشی از این دو باکتری می شود.

الف) آزمایش (روش شافرSchaeffer  فولتون  fulton) :

    طرز تهیه رنگها و محلولها:

۵ گرم  مالاشیت گرین را در ۱۰۰سی سی آب مقطر حل کنید.

۵/.گرم سافرانین را در ۱۰۰سی سی آب مقطر حل کنید.

در این روش رنگ آمیزی ، اسپورها به رنگ سبز و باکتریها به رنگ قرمز مشاهده می شوند.

در این روش رنگ آمیزی، اسپورها به رنگ سبز و باکتریها به رنگ قرمز مشاهده می شوند.

شکل ۱ مراحل رنگ آمیزی اسپور به ورش شافر

شکل ۲ نمایش اسپور در رنگ آمیزی به ورش شافر

 

ب ) روش آزمایش به روش دورنر(Dorner Method) :

 

طرز تهیه رنگ کربول فوشین مورد استفاده در این روش:

آب مقطر را به آرامی با فنل مخلوط نموده و سپس محلول رنگ فوشین در الکل را به آن اضافه کنید. حجم نهایی را به خوبی مخلوط نموده و برای یک شب در حرارت ۳۷ درجه سانتیگراد باقی بگذارید. سپس با استفاده از کاغذ صافی آن را صاف کنید.

در این روش زمینه لام سیاه رنگ، اسپور قرمز رنگ  و باکتری بی رنگ است.

ج) رنگ آمیزی اسپور به روش مولر

۱-گسترش را با حرارت ثابت کنید.

۲-فوشین فنیکه غلیظ را روی لام بریزید و به ملایمت حرارت دهید تا به مدت ۱۰ دقیقه بخار متصاعد شود ولی رنگ

روی لام نجوشد و خشک نشود (توصیه می شود برای حرارت دادن لام را برروی پایه فلزی قرار دهید.)

۳- لام را با آب بشوئید.

۴- بوسیله الکل مطلق عمل رنگ بری را انجام دهید تا گسترش به رنگ گلی کم رنگ درآید.

۵- لام را با آب بشوئید.

۶- متیلین بلو را روی گسترش ریخته و ۳ دقیقه صبر کنید.

۷- لام را با آب بشوئید.

پس از خشک کردن لام با استفاده از روغن سدر و عدسی ۱۰۰ آنرا زیر میکروسکوپ مطالعه کنید. اسپورها به رنگ قرمز و باکتریها به رنگ آبی دیده می شوند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *