خونگیری با لولههای خلأ
۱)برخورد مناسب با بیمار
- به بیمار خوشآمد گفته و خود را معرفی کنید.
- از بیمار بخواهید که نام و نام خانوادگی و تاریخ تولد خود را به وضوح بیان کند.
- برگه درخواست را با گفتههای بیمار تطبیق دهید.
- از بیمار بپرسید که داروی بهخصوصی، برای مثال داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین، هپارین یا آسپرین، مصرف میکند؟ با پاسخ مثبت، آماده باشید که محل سوزن را بعد از خونگیری با فشار بیشتر و طولانیتر نگهدارید.
۲)بررسی شرایط و آماده سازی بیمار
- از ناشتا بودن، قطع یا ادامه دارو و آخرین زمان صرف غذای بیمار، سؤال کنید.
- بیمار را در شراریط ایمن و راحت روی صندلی مخصوص قرار دهید و جا دستی جلوی او را به منظور پیشگیری از سقوط ناگهانی محکم کنید.
- برای خونگیری راحتتر و نمایانی بهتر رگ، زیر آرنج را با مشت بیمار یا بالشتک بالا نگاه دارید.
- از بیمار بخواهید که چیزی جویدنی یا خوردنی در دهان نداشته باشد. زیرا ممکن است با شوک احتمالی، به راه تنفسی او بجهد.
- با شرح مختصری از مراحل خونگیری، برای شروع کار اجازه بگیرید.
- امکان احساس فشار یا سوزش کمی که بیمار خواهد داشت را با او مطرح کنید و یادآور شوید که باید بیحرکت بماند.
- اضطراب احتمالی او را به نحوی با انحراف فکری، برای مثال، اشاره به شلوغی خیابانها و سنگینی ترافیک برطرف کنید و حواس او را به موضوعاتی دیگر معطوف نمایید که از نگرانی خارج شود.
۳) شست و شوی دستها
- در نبود امکان شست و شو، دست خود را با الکل پاک کنید و دستکش بپوشید.
۴) بستن تورنیکه
- موقعیت رگ را قبل از سوزن زدن، با بستن تورنیکه در بالای بازو مشخص کنید.
- تورنیکه باید ۸ تا ۱۰ سانتیمتر بالاتر از محل سوزن زدن قرار گیرد. تماس مستقیم تورنیکه با پوست به خصوص در بازوی پر مو، ممکن است ناراحت کننده باشد. در این صورت میتوانید آن را روی آستین پیراهن ببندید.
- تورنیکه را روی زخم بازو قرار ندهید.
- تورنیکه را به ترتیب تصاویر زیر، روی بازو ببندید. یک سر تورنیکه را روی بازو گذاشته و سر دیگر را از پشت بازو آورده و به صورت ضرب در (X) روی آن قرار دهید (A تا E).
در حالی که لبه زیری را محکم میکشید، روی X را با انگشتان شست و اشاره یک دست نگهدارید و با دست دیگر، لبه رویی را از بالا روی X تا کرده و به زیر آن وارد کنید و بکشید(D). لبههای آن نباید با محل سوزن تماس داشته باشد(E).
- تورنیکه نباید بیش از یک دقیقه روی بازو بسته بماند ونباید آزار دهنده باشد. به طوری که بازو قرمز نشده و انگشتان به گزگز نیفتند. در عین حال ورید رادیال۱[۱]باید به خوبی قابل لمس باشد.
توجه: استفاده نامناسب از تورنیکه علاوه بر ناراحتی بیمار، میتواند به غلظت خون، همولیز و بروز لکههای قرمز رنگ۱[۲]شود:
- غلیظ شدن خون۲[۳]:در این حالت پلاسمای خون با نفوذ به درون بافت، موجب بالا رفتن نسبت عناصر شکلدار۳[۴] در واقع سلولها و اختلال در نتیجه بعضی از آزمایشها شود.
- همولیز۴: با بستهماندن طولانی ورید، دیواره سلولهای خونی پاره و همولیز تشکیل میشود.
- بروز لکههای قرمز روی پوست۵.
۵) انتخاب موضع
- حفره جلو بازویی، مناسبترین موضع خونگیری است.
-
سیاهرگ میانی سیاهرگ میانی آرنج۶، در سطح رویی وسط بازو قرار گرفته است
A)2) و به خوبی زیر فشار سوزن، در جا و بیحرکت میماند.
- سیاهرگ سفالیک در سمت خارج و راستای انگشت شست، دومین
انتخاب بوده و تعیین جای آن به دلیل عدم ثبات، ممکن است مشـکل
باشد. در عین حال وریدی است که اغلب در افراد چاق، بیشتــر قابــل
لمسو استفاده میباشد.
- رگ باسیلیک در طرف داخل بازو، راستای انگشت کوچک و تا حـدA
کمی محکم در مجاور سرخرگ بازویی قــرار گرفتـه است، بـه طــوری
که با عمیق شدن سوزن، امکان برخورد با آن زیاد میشود.
- ورید پشت دست نیز ممکن است در شرایطی مـورد استفاده قــرار
گیرد که بیشتر نیازمند سوزن کوچک پروانهای است، ایـن روش کندتر
و با احتمال بروز همولیز همراه خواهد بود.
۶) لمس رگ
- موقعیت و یافتن رگ با لمس و بستن تورنیکه بهتر مشخص مـیشود. B
ورید را با انگشت اشاره و میانی به نرمی و با فشار کم به صورت مــوازی و
عمودی حرکت داده و عمق و جهت آن را لمس نمایید. رگ زیر انگشتان با
B)2) حالت اسفنجی بالا و پایین شده و در جا ثابت میگردد.
- موقعیت سرخرگها با ضربان مشخص شده و از تاندونها با استحکام
بیشتر، قابل تفکیک میباشد. مشکل یافتن ورید را میتوان با ماساژ نــرم
بازو و مشت کردن دست بیمار یا با قرار دادن حوله خیس ولرم در مـوضع
خونگیری برطرف نمود. فلبوتومیست تازه کار باید بعد از تعیین مـوقعیت
رگ، تورنیکه را باز کند.
C
تصویر شماره ۲
۷) آماده سازی وسایل کار
- وسایل خونگیری علاوه بر سوزن و لوله شامل لایههای گاز آغشته به مایع ضدعفونیکننده و گاز ساده، بانداژ و سطل مخصوص دفع ابزار تیز و برنده است (تصویر شماره ۳).
- سوزن را به هولدر وصل کنید.
- لوله را وارد هولدر کرده و سر آن را تا
نزدیکی سوزن نگهدارید.
- ابزار لازم را در کنار دست قرار دهید.
تصویر شماره ۳ (ابزار لازم خونگیری)
۸) نظافت موضع خونگیری
-
با استفاده از الکل ایزوپروپیلیک ۷۰ % و یا ماده ضدعفونیکننده دیگر، همانگونه که در تصویر شماره ۴ نشان داده شده، موضع خونگیری را تمیز کنید.
- فرصت دهید، محل الکل به مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیـه خشک شــود.
بدین ترتیب از سوزش موضع در ورود سوزن و احتمال همــولیز خون
جلوگیری خواهدشد.
- الکل را نباید با دمیدن دهانی خشک نمود. چنانکه موضع سوزن
نیاز به لمس مجدد باشد، کار ضدعفونی را قبل از سـوزن زدن تکــرار
نمایید.
تصویر شماره ۴
۹) بستن مجدد تورنیکه
- با توجه به اینکه زمان بستهماندن تورنیکه، نباید به طول انجامد، حداکثر یک دقیقه، بعد از یافتن رگ، آن را باز کنید و بار دیگر قبل از خونگیری ببندید، مشروط بر این که بعد از پاک کردن موضع، با دست لمس نشود. افراد مجرب با تمرین میتوانند در عرض یک دقیقه بستهماندن تورنیکه، رگ را پیدا کرده و نظافت محل را انجام و اقدام به خونگیری نمایند.
۱۰) کنترل سلامت سوزن
سرپوش سوزن را بردارید و آن را از نظر سلامت نوک و ساقه بررسی کنید. (شکل ۲)
۱۱) ورود سوزن به رگ
- رگ را سه تا چهار سانتیمتر پایینتر از محل ورود سوزن، با فشار مناسب شست دست چپ (در صورتی که عملیات با دست راست انجام میگیرد) نگهدارید.
مجموعه هولدر و لوله را با دست راست، با زاویه ۱۵ تا ۳۰ درجه به پوست، نگاهدارید.
بهترین راه، قرار دادن انگشت شست در بالا و انگشت اشاره نزدیک به جلوی “هولدر” و حفظ بدنه با سایر انگشتان است (تصویر شماره ۵).
جلو بردن زیاد انگشتان موجب بازتر شدن زاویه سوزن میشود که خوب نیست.
- سوزن را در حالی که اریب آن رو به بالا است، بدون تأمل، آرام و بیحرکت وارد رگ کنید. عجله نداشته باشید. کار باید یکنواخت و آرام انجام گیرد. به این ترتیب نرمی ورود سوزن را احساس خواهید کرد.
- مجموعه هولدر و لوله را با اتکا به نفــس، محکم و یکنـواخت نگهدارید و از حرکت سوزن به درون یا بیـرون پرهیـز کنید. دست
را تا اندازهای پایین نگهدارید، بطوری که از برگشت خون از لوله به
درون سوزن جلوگیـــری شود. به ایــن ترتیب از آلـــودگی لولـه
بعدی با مواد و همچنین ورود مواد به جریان خون ممانعت خواهد
شد.
تصویر شماره ۵
۱۲) اولین لوله خونی
- لوله را با دستی که رگ را در جا نگهداشته، به درون هولدر فشار دهید. برای این کار از انگشت استفاده کنید.
با اطمینان از این که لبه برجسته هولدر، محکم در دست شما
است، آن را در عقب نگاهدارید تا از فرو رفتن بیشتر سوزن به
رگ جلوگیری شود (تصویر شماره ۶).
تصویر شماره ۶
۱۳) گشودن تورنیکه
- تورنیکه نباید بیش از یک دقیقه بسته بماند. بلافاصله با شروع
جریان خون به درون لوله، آن را باز کنید.
- تورنیکه باید قبل از بیرون کشیدن سوزن از رگ، باز شود. بـه
این ترتیب از بروز هماتوم در زیر پوست که ناشی از جمع شــدن
خون است، جلوگیری میشود.
- برای باز کردن تورنیکه، سر آزاد آن را بکشید.
۱۴) اولین خونگیری در لولهها
- اولین لوله را بعد از توقف جریان خون، در حالی که حلقه انتهایی هولدر را درجا نگهداشتهاید، به آرامی خارج کنید. به این ترتیب سوزن در جای خود بیحرکت خواهد ماند.
- در مواردی که لوله حاوی مواد افزودنــی است، لازم است آن را به
سرعت با چند حرکت آرام بالا و پایین کنید، تا بــه خوبی مخلوط شود.
لوله بعدی را وارد هولدر نمایید و مطمئن شوید که زاویه ورودی سـوزن
در رگ ثابت مانده باشد. به ترتیب اول با شست خود به انتهای لــــوله
فشار وارد کنید.(تصویر شماره ۷).
تصویر شماره ۷
۱۵) آمادگی در بیرون کشیدن سوزن از رگ
- قبل از بیرون کشیدن سوزن از رگ، آخرین لوله را از هولدر خارج
کنید، تا از دهانه آن خون به بیــرون تـــراوش نکنـد.
(تصویر شماره ۸).
۱۶)خروج سوزن از رگ
- هولدر و سوزن را هر دو با هم و بطور همزمان و مستقیــم از رگ
خارج کنید.
- قطعه گاز چهارگوش را آماده کرده و بعد از بیرون کشیدن سوزن،
تصویر شماره ۸
روی موضع قرار دهید (تصویر شماره ۹). از فشار آوردن به مــــوضع،
قبل از خروج سوزن پرهیز نمایید. دست بیمار باید مستقیم و یا کمـی
نیمه بسته باشد و نباید روی موضع تا خورده شود.
- زمان فشار روی موضع در موارد عادی سـه تا پنج دقیــقه و در
بیماران تحت داروهای ضد انعقاد ۱۰ تا ۱۵ دقیقه است.
۱۷) دفع سوزن و پسماندهای تیز و برنده
- سوزنها و سایر ابزار تیز باید بلافاصله بعــد از مصرف در ســطل
مخصوص انداخته شوند. به این ترتیب خطـــر ضربه دیدن از آنهــا،
کم خواهدشد. حجم سطل بهتر است از ۴/۳ حجم تجاوز نکند. چـون تصویر شماره ۹
و تخلیه آن نیز خطرناک میباشد، سطلها باید بصورت یکبار مصرف
در اختیار سازمانهای بهداشتی شهر قرار گیرد.
تصویر شماره ۱۰
۱۸) نصب برچسب بر روی لولهها
- برچسب را در برابر دید بیمار به لوله الصاق نمایید و قبل از انجام آن، محل کار را ترک نکنید.
-
چنان که نوشتار برچسب با دست انجام میشود، از خودکار یا نشانگرهای با رنگ ثابت استفاده نمایید. مداد و یا نشانگرهایی که رنگ آنها ثابت نمیماند، به کار نبرید.
برچسب باید حاوی نام بیمار، شماره پرونده آزمایشگاه، تاریــخ و زمان
جمعآوری نمونه باشد. نام و یا شناسه فلبوتومیست نیز باید روی آن
حک شود.
- هرگز نباید قبل از خــونگیری لولهها بــرچسب شوند. زیــرا
ممکن است با گرفتن خــون بیمار دیــگری در آن منجر به اتفاقات
ناهنجار و خطرناک گردد.
تصویر شماره ۱۰
۱۹) بیمار را دوستانه و محترمانه بدرقه نمائید
- مراقب باشید که جریان خون از محل سوزن خوردگی متوقف شده باشد.
- موضع را با باند گاز چهارگوش، پانسمان کرده و با چسب نو بپوشانید.
- ابزار آلوده را در سطل مواد عفونی دفع نمایید.
- دستکش را درآورده و دست را با آب و صابون شسته و یا با گاز الکلی پاک کنید.
- با روی خوش و لبخند از بیمار تشکر نمایید.
۲۰) تحویل نمونه به بخش
- مستندسازی و بایگانی مدارک و سایر برنامههای رایانهای را طبق دستورالعمل آزمایشگاه انجام دهید.
