تنظیم بیان مولکول های کمپلکس اصلی سازگاری بافتی

مولکول های MHC کلاس یک بر روی غشای تمامی سلول های هسته دار بدن بجز سلول های اسپرم و سلول های تروفوبلاستیک جفت بارز می شوند . اما در شرایط طبیعی مولکول های MHC کلاس دو بطور عمده بر روی سلول های عرضه کننده آنتی ژن برزو می یابند . انتشار انواع مولکول های MHC بر روی سلول های بدن کاملاً با عملکرد سلول های T  محدود به MHC  کلاس یک و دو سازگاری دارند. با توجه به اینکه ویروس ها توانایی آلوده کردن تمام سلول های هسته دار را دارند لازم است که لیگاند مورد شناسایی سلول های TC نیز (MHC-I) در سطح تمامی آنها وجود داشته باشد . همچنین لازم است که سلول های (CD₄⁺)Th به مولکول هایی متصل شوند که در سطح تمام سلول های عرضه کننده آنتی ژن وجود دارند (MHC-II) .

سیتوکین های تولید شده طی پاسخ های  ایمنی ذاتی و اکتسابی عامل اصلی در افزایش یا کاهش بیان مولکول های MHC  می باشد . در کل بروز مولکول های MHC دارای چهار خصوصیت مهم است .

• بروز مولکول های کلاس I و II بطور ذاتی از یکدیگر متفاوتند زیرا بیان آنها کاملاً در سطح سلول های بدن متفاوت است .
• میزان نسخه برداری از ژن های MHC شاخص اصلی در بروز این مولکول ها بر سطح سلول محسوب می شوند .
• نسخه برداری و بروز ژن ها و مولکول های مختلف کلاس یک با هم و برای کلاس دو با هم تنظیم می شوند .
• سیتوکین ها  در واقع تنظیم کنندگان اصلی میزان نسخه برداری از ژن های کلاس I وII بشمار می روند که اکثر آنها توسط سلول های T ساخته می شود .

تأثیر سیتوکین ها  بر نسخه برداری و تنظیم بروز مولکول های MHC-I بدین صورت است که اینترفرون های (γ,β,α) فاکتور نکروز دهنده تومور (TNF) و لنفوتوکسین (LT) باعث تقویت بروز مولکول های MHC-I  بر سطح سلول ها می گردد . اینترفرون ها  طی پاسخ های  ایمنی ذاتی اولیه در برابر بسیاری از ویروس ها  تولید می شوند در حالیکه TNF و LT در پاسخ به بسیاری از عفونت های  میکروبی بیان می شوند . ولی عرضه مولکول های MHC-II در سطح APC ها توسط سیتوکین ها ی مختلفی کنترل می شود و بسته به نوع سلول و حتی درجه تکاملی سلول دارای اثرات متفاوتی می باشد . مثلاً بر روی سلول های منوسیت ، ماکروفاژ و اندوتلیال ، سیتوکین IFN-γ اثر افزایشی در بیان MHC-II داشته ولی IFN(α,β) و IL-10 سبب کاهش بیان MHC-II می گردند . یا مثلاً بر روی سلول های دندریتیک نابالغ سیتوکین GM-CSF سبب افزایش بیان MHC-II می شود و بر روی دندریتیک های بالغ تأثیری ندارد و آنها تحت تأثیر TNF میزان بروز کلاس دو خود را افزایش می دهند . یا بر روی سلول های B ، سیتوکین IFN-γ اثر عکس داشته و بیان MHC-II را کاهش داده ولی IL-4 و IL-10 بیان آنرا افزایش می دهند .بیشتر سلول های غیر ایمنی تا وقتی که در معرض مقادیر زیادی IFN-γ قرار نگرفته اند مولکول های MHC-II را یا بیان نکرده و یا به میزان کمی بیان می کنند . این سلول ها بجز در شرایط غیر معمول ، آنتی ژن را به سلول های TCD₄⁺ عرضه نمی کنند . برخی از سلول ها مانند سلول های عصبی یا نورون ها ظاهراً  هرگز مولکول های کلاس II را بیان نمی کنند ولی سلول های T هنگام فعالیت می توانند مولکول های کلاس دو را بیان کنند و سیتوکین خاصی که عامل این پدیده است شناسایی نشده و اهمیت عملی آن روشن نیست .

همانطور که گفته شد سرعت نسخه برداری از ژن های MHC ، مهمترین عامل تعیین کننده سنتز و بیان این مولکول می باشد . سیتوکین ها با افزایش بیان سرعت نسخه برداری ژن های MHC-I ,II در انواع متعدد سلولی باعث افزایش بیان MHC  می شوند . سیتوکین ها  اثر خود را با فعال کردن فاکتورهای نسخه برداری اعمال می کنند که به توالی های تنظیمی DNA در ناحیه پروموتور یا پیش برنده ژن های MHC متصل می شوند . چندین فاکتور نسخه برداری ممکن است در کنار هم قرار گیرند و به پروتئینی موسوم به فعال کننده نسخه برداری  کلاس II (CII-TA)[1] متصل می شوند . سپس کل این مجموعه  به پیش برنده کلاس II اتصال می یابد و سبب نسخه برداری موثر از آن می شود . مولکول های CII-TA با نگهداشتن کمپلکس فاکتورهای نسخه برداری در کنار یکدیگر به عنوان تنظیم کننده اصلی بیان مولکول های MHC-II عمل می کند . CII-TA در پاسخ به IFN-γ سنتز می شود و به همین دلیل است که این سیتوکین می تواند سبب افزایش بیان مولکول های MHC-II شود .

موش هایی که ژن CII-TA آنها از کار افتاده فاقد مولکول های MHC-II در سطح APC های خود بوده و به یک اختلال نقص ایمنی بنام سندرم لنفوسیت برهنه [۲] مبتلا می گردند .

بروز اکثر پروتئین های دخیل در پردازش ، آماده سازی و عرضه آنتی ژن ها ، بطور هماهنگ و همزمان توسط سیتوکین ها  تنظیم می شود . به عنوان مثال IFN-γ همزمان با تحریک رونویسی از ژن های II و MHC-I باعث افزایش نسخه برداری از ژن های β_۲μ ، پروتئازوم ها و پروتئین های TAP می گردد .