قبل از مطالعه ی اصطلاحات رایج وابسته به خون ابتدا عروق را که از طریق آن خون جریان می یابد در نظر می گیریم و دلیل آن این است که عروق به همراه قلب کار انتقال خون را به تمام سلول های بدن بر عهده دارند.
در این فصل شرایط مربوط به عروق خونی،ترکیبات خون،بیماری های شایع و روش های تشخیصی و درمانی آنها معرفی می گردد.
مویرگ ها،شریانها،وریدها
مویرگ(مفرد مویرگها)یک مکان مناسب برای شروع مطالعه در مورد عروق خونی است نه به دلیل اینکه آنها بزرگترین عروق خونی هستند بلکه بر عکس آنها کوچکترین هستند.
اولین مورد اشاره شده به مویرگ ها اختصاص دارد به هر حال آنها متعددند و وظیفه ی انتقال مواد مغذی از خون به سلول را بر عهده دارند.
انتقال و جریان خون همواره از عروق بزرگ به سمت مویرگ ها است و همواره در این مسیر اندازه ی عروق پیوسته کاهش می یابد.
شریان:
مفرد(شریان ها) خون را از قلب دور می کند و در نهایت به مویرگ می رساند . شریان ها دارای یک لایه ی عضلانی اند که اجازه می دهد آنها قطر خود را تغییر دهند.
دو اصطلاح رایج وابسته به عضلات شریان ها یک انقباض عروق (تنگی) و گشاد شدن (انبساط) قطر شریان است.
هنگامی که در بافت عضلانی شریان انقباض رخ می دهد ایجاد یک مقاومت در شریان به وجود می آورد که باعث افزایش فشار خون می شود. هنگامی که بافت عضلانی شریان شل می شود گشادی شریان اتفاق می افتد و باعث می شود در حالت عادی فشار پایین باشد تمام شریانها این قابلیت را دارند اما به درجات مختلف بسته به عملکردشان .
شریانها نزدیک ترین عروق به قلب هستند و یاسد قادر به جابه جایی حجم بالایی از خون در هر پمپاژ قلب باشند .
شریان ها هر چه به مویرگ نزدیک می شوند قطر آنها کمتر می شود .
سه نوع شریان ، شریان تنظیم کننده ،شریان عضلانی،شریانچه
شریان های تنظیم کننده:
گاهی شریان های الاستیک نیز نامیده می شوند،قطر آنها می تواند تا ۱ اینچ بزرگ باشد، آئورت یک نمونه از عروق تنظیم کننده است .
شریان ششی و تنه آئورت نیز که به عنوان حمل کننده خون از قلب به خارج عنوان می کنند نیز عروق تنظیم کننده هستند.
سه شاخه عروق تنظیم کننده از قوس آئورت، ۱– بازویی سری ۲- کاروتید مشترک چپ ۳- تحت ترقوه ای چپ
شریان تحت ترقوه ای راست و کاروتید مشترک راست از بازویی سری منشعب می شوند.
شریانهای متوسط:
گاهی اوقات شریان های عضلانی نیز نامیده می شوند زیرا بافت عضلانی زیادی دارند و عموما ضخامتی معادل ۱ تا ۶ اینچ دارند . شریان کاروتید خارجی یک نمومنه از آنهاست.
شریانچه ها :
کوچکترین شریان ها هستند با ضخامت درونی ۰۰۱۸/۰ در هر اینچ و تقریبا ۱۰۰/۱ اندازه ی یک شریان عضلانی است. شریانچه ها به مویرگ می پیوندند که می توانند از قطر یک سلول خونی کوچتر باشند.
تقریبا یک چهارم قطر یک شریانچه ضخامت دارند.
ورید ها:
ورید ها کار بازگشت خون به قلب را بر عهده دارند آنها مثل شریانها هستند البته با جریان معکوس و همنند شریانها دارای ضخامت های متفاوتی هستند .
ورید ها هر چه به قلب نزدبک تر می شوند یزرگتر می شوندچون حجم خونی را که انتقال می دهند افزایش می یابد.
یک واقعیت جالب در مورد ورید ها این است که برخی از آنها دو تایی هستند یعنی تکرار می شوند که یکی در عمق بدن و دیگری نزدیک به سطح خارجی بدن قرار گرفته اند. زمانی که احساس گرما می کنید ورید های نزدیک به سطح به دفع گرما کمک می کند و هنگامی که احساس سرما می کنید ورید های عمقی شما را گرم نگه می دارند.
همتایان شریان های تنظیم کننده ،ورید های تنظیم کننده تحت عنوان ورید اجوف فوقانی و ورید اجوف تحتانی هستند که از تلفیق نام آنها تحت عنوان ورید بزرگ نام می برند.
جمع لاتین ورید و بزرگ است . همه ی ورید های بزرگ بدن در نهایت به یکی از این دو ورید تخلیه می شوند .
همتایان شریان های عضلانی و شریانچه ها ورید های عضلانی و وریدچه ها هستند و همانطور که از نام آنها پیداست ورید اجوف فوقانی خون بالا تنه را تخلیه میکند از جمله سر و گردن ،شانه،کتف،بازو و ورید اجوف تحتانی خون پایین تنه را یعنی پایین تر از دیافراگم را تخلیه می کند.
ورید اجوف فوقانی :
بازگشت خون وریدی از رگ های کوچکتر مانند ورید های مغزی و ورید های وداج داخلی که در کنار شریان کاروتید مشترک قرار دارند شروع می شود.
ورید بازویی سری خون وریدی مهره ای را را جمع می کند و به ورید آزیگوس نخلیه می کند. و ورید آزیگوس نیز در نهایت به ورید اجوف فوقانی متثل می شود و خون خود را به آن تخلیه می کند .
ورید اجوف تحتانی:
خون وریدی ورید های ستون فقرات،بازگشتی انداکم تحتانی،کبد،کلیه و اندام های تناسلی به نام ورید های دیجیتال،درشت نی ،فمور، کمر و دیگر ورید هایی که با آنها آشنا هستیم را جمع می کند.
ورید کلیوی،غدد جنسی،کبد،اندام تناسلی و …. جز برنامه ورید اجوف تحتانی برای تخلیه خون هستند.
اصطلاحات خون:
خون از پلاسما و عناصر موجود در آن تشکیل یافته است.
پلاسمای خون: مایعی زرد رنگی است که ۹۰ درصد آن آب است همچنین دارای پروتئین و سایر مواد مغذی محلول منند ویتامین ها و مواد مغذی محلول در آب می باشد.
به علاوه حمل عناصر تشکیل دهنده خون کامل یعنی گلبول قرمز ،سفید و پلاکت را برعهده دارد.
هر چند پلاسما مایعی شبیه آب است اما چگالی آن ۵ برابر آب معمولی است.
سه دسته ی اصلی پروتئین های خون ۱-آلبومین ۲- گلوبولین ۳- فیبرونوژین و دو ماده ی دیگر به عنوان آنتی بادی به نام ایمونوگلوبولین و لیپو پروتوئین هستند.
عناصر خون( گلبول سفید،گلبول قرمز، پلاکت)
اریتروسیت:
گلبول های قرمزی هستند
لوکوسیت: گلبول سفید هستند.
۹۹ درصد عناصر خونی را گلبول قرمز تشکیل می دهند .
هموگلوبین به گلبول قرمز متصل می شود و باعث ایجاد رنگ قرمز خون می شود. هر گلبول قرمز از حدود ۲۸۰ میلیون هموگلوبین اشباع شده است. یک قطره خون دارای حدود ۲۶۰ میلیون گلبول قرمز است در حالی که تعداد گلبول های سفید خون در هر قطره ۳۵۰ هزار یا کمی بیشتر از آن است، هر چند که حجم گلبول سفید ها از گلبول قرمز بیشتر است.
گلبول های سفید نه از نظر اندازه مشابه اند و نه از نظر کار. با این حال همه ی آنه کمی از گلبول قرمز بزرگترند و دارای دو دسته اند: گرانولوسیت و آگرانولوسیت.
پلاکت ها در مقایسه با گلبول سفید و قرمز بسیار کوچکتر هستند. عناصری که در روند لخته شدن خون اهمیت دارند و در مغز استخوان ساخته می شوند.
کلسترول:
الکل استروئید محلول در چربی است و از طریق جریان خون منتقل می شود . کلسترول به بافت های بدن از جمله دیواره های شریانی می چسبد.
توسط لیپو پروتئین با چگالی کم( ال دی ال) که کلسترول بد است و لیپو پروتئین با چگالی بالا( اچ دی ال) که کلسترول خوب است انتقال می یابد.
اچ دی ال لیپو پروتئین خوب است چون کلسترول را به کبد بر می گرداند.
مبحث خون ورگهای خونی
قبل از مطالعه لفظ های مشترک وابسته به خونها رگهایی رابیان میکنیم که خون ازبین انها در حرکت است .
دلیل انجام اینکار این است که بخش رگهای خونی قلب کار انتقال مواد وخون را به همه ی سلولها ی بدن بر عهده دارند.
این قسمت الفاظی را معرفی میکند که برای رگهای خونی،اجزای اصلی خون،بیماریهای مشترک و وسیله تشخیص ودرمان بیان می شود.
لغات اصلی ومخصوص برای خون ورگهای خونی.
مویرگ ها،شریانهاوسیاهرگها
مویرگ ها:
مویرگ ها محل خوبی برای شروع مطالعه در رگهای خونی هستند نه بخاطر اینکه انها بزرگترین رگها هستند لکه انها کوچکترین رگها هستند.انها به اولین رگها اشاره داده میشوند.زیرا انها بسیار زیاد هستند وانها خون را به سلولهای بدن می رسانند.انتقال خون به مویرگها از رگهای بزرگ شروع میشوند واز بین رگهایی که به ترتیب کوچک می شوند گردش می کند.
شریانها:
شریان ها خون را ازقلب حمل میکنند وسرانجام به مویرگها می رسانند. شریانهابافت های ماهیچه ای را دربر می گیرند که انها به شریانها اجازه میدهند تا ضخامت خود را تغییر دهند. دو لفظ وابسته به این کار هستند.انهاانقباض رگها هستند که یکی از انها رگ را باریک میکند ودیگری قطر شریان را زیادمیکند. وقتی که بافت ماهیچه ای دربر گرفته میشود به وسیله ی انقباض شریان ،انقباض اتفاق میافتد. وقتی که بافت ماهیچه ای شل میشود اتباع عروق تحت تاثیر فشارخون کمتر،اتفاق میافتد،
همه ی شریانها این ظرفیت را دارنداما درجه تغییر قطرشان بستگی به وظیفه انها دارد.نزدیکترین شریانها به قلب باید حجم بیشتری ازخون راکه قلب در هر تپش به بیرون پمپاژ کند در خود جای دهند.هرچه که شریانها به مویرگ ها نزدیک می شوند قطرشان کمتر میشود.سه نوع از شریانها را داریم:
- شریانهای هدایت کننده ۲)شریانهای ماهیچه ای ۳)شریانچه ها
شریانهای هدایت کننده: گاهی اوقات شریانهای ارتجاعی نامیده میشوند ومیتوانند یک قطر داخلی به اندازه یک پانچ داشته باشند.ائورت یک مثال از شریان هدایت کننده است.شریان ریوی و آئورت مثالهایی از شریان هدایت کننده هستند که خون را از قلب دور می کنند.
سر شاخه ی بزرگ شریان هدایت کننده از ائورت اصلی در شکل ۹-۱ نشان داده شده است.انهاهستند:براکیوسفالیک،کاروتید مشترک سمت چپ،ساب کلاوین مشترک سمت چپ، دو شریان ساب کلاوین سمت راستو شریان کاروتید مشترک راست به براکیوسفالیک میپیوندد/
شریانهای متوسط: شریانهای متوسط گاهی اوقات شریانهای عضلانی نامیده میشوند زیا انها تعداد زیادی بافت ماهیچه ای را در برمی گیرند.
کاروتید خارجی در گردن یک نمونه از شریان متوسط است.
شریانچه: از ۰۰۰۱۸% یک اینچ یا در حدود ۱۰۰/۱ اندازه از یک شریان متوسط هستند،شریانها و شریانچه ها به مویرگ متصل می شوند که می توانند به عنوان یک رگ خونی در قطرشان خیلی کوچک شوند.(یا حدود یک چهارم اندازه یک شریانچه)
سیاهرگ ها
سیاهرگ ها خون تیره را به قلب حمل می کنند،انها مانندشریانهاازمسیریکسانی پیروی میکنند(البته با گردش خون در هدایت وبرگرداندن خون) انها در قطر تغییر می کنند وقتی نزدیک به قلب می شوند خیلی بزرگ می شوندزیرا بای حجم بیشتری از خون را حمل کنند
سیاهرگ ها همکار شریان هدایت کننده هستند که این شریانهای هدایت کننده ورید اجوف تحتانی و ورید اجوف فوقانی هستند.
همه ی ورید های بزرگ بدن به داخل یکی از اینها می ریزند.همکار شریان ماهیچه ای و شریانچه ها و ورید های متوسط ورگ های کوچک هستند ورید اجوف فوقانی خون را از قسمت های بالایی بدن می گیرد که شامل سر،گردن ،کتف وبازوها هستند.ورید اجوف تحتانی خون را از قسمت های پایین تر بدن دریافت می کند.خط بین این دو ورید را دیافراگم تقسیم میکند.
ورید اجوف فوقانی: ورید اجوف فوقانی خون برگردانده شده را از وریدهای کوچکتر جمجمه جمع میکند از قبیل ورید بزرگ مغز و ژیگولار داخلی واین کار را در کنار شریان کاروتید مشترک انجام میدهد
ورید براکیوسفالیک: خون برگردانده شده از مهره هارا جمع میکند وسپس به ورید ازلیگوس متصل میشود ودر نهایت به وری اجوف فوقانی متصل میشود که اختصار ان است svc.
ورید اجوف تحتانی: خون وارد شده به ورید اجوف تحتانی شامل خون برگردانده شده از عضوهای پایین تر شامل انگشتی،درشت نی ورانی و وریدهای کمری است.غده ی جنسی و
کبدی وورید وابسته همه ی وظایفشان را با پیروی از قسمتهایی از بدن که به ترتیب اندام تناسلی ،جگری وکلیه ها هستند انجام می دهند.
مجموعه اصطلاحاتی از خو ن:
پلاسمای خونی : یک مایع زرد رنگ است که ۹۰% ان اب است.همچنین شامل پروتئین ها ومواد محلول دیگر است از قبیل،ویتامین های محلول در اب ومواد معدنی .علاوه براین پلاسما حمل میکند یک اساس ساختاری از خون را،برای مثال اریتروسیت ها،لوکوسیت هاو پلاکت های خونی. بنابراین اگرچه خون کامل محلول باقی میماند اما حدو ۵برابر سنگین تر از اب است.سه دسته ی مهم دیگر از پروتئینهای پلاسمای خون البومینها،گلوبولینهاوفیبرینوژنهاهستند.
دو دسته ی دیگرازنامهای متداول پروتئین ها،انتی بیوتیک ها(که به عنوان ایمونو گلوبولین هم شناخته شده اند) ولیپوپروتئین ها هستند.
اساس ساختاری (اریتروسیت ها ،لکوسیت ها وپلاکت خونی)
اریتروست ها سلولهای قرمز خونی هستندکه خلاصه ی ان RBC است.لکوسیت هاسلولهای خونی سفیدهستندکه خلاصه ی ان WBC است.سلولهای خون۹/۹۹% از سلولهای خونی را تشکیل میدهند. هموگلوبین ها که اختصار ان HBاست و رنگ قرمز خون بستگی به انها دارد.
تقریبا هر گلبول قرمز خون شامل ۲۸۰میلیون هموگلوبین است یک قطره ی تنهاازخون شامل حدود۲۶۰ میلیون گلبول قرمز خون است.تعدادگلبولهای سفید در هر قطره ی خون فقط ۳۵۰۰۰ است.همچنین اگرچه گلبولهای سفید خیلی بزرگتر از گلبولهای قرمز نیستند انها همچنین از نظر اندازه و کار با گلبولهای قرمز متفاوت اند.در حقیقت یک دسته از گلبولهای سفید خون دوبرابر اندازه گلبولهای قرمز خون هستند.
پلاکت ها که خیلی کوچکتر از گلبولهای سفید وقرمز هستند اساس ساختاری انها در فرایند انعقاد مهم است.
کلسترول: یک چربی حل شدنی استروئید الکلی است .در کبد تولید میشود واز طریق جریان خون انتقال میابد .کلسترول به بافت های خونی ازاد میشود و به وسیله ی غلظت کم لیپوپروتئین ها دیواره شریانها را دربر میگیرد(LDL).وبه عنوان کلسترول بد شناخته شده است.غلظت بالای لیپوپروتئین (HDL) به عنوان کلسترول خوب شناخته شده است زیرا LDL رابرای دفع کبدی برمیگرداند.
