حساسیت زمانی ایجاد می شود که سیستم ایمنی بدن به یک ماده خاص(آلرژن) واکنش بیش از حد نشان دهد، بهترین راه جلوگیری از این حساسیت ، دوری کردن از آلرژن است .
بیش از پنجاه میلیون نفر در آمریکا به انواع مختلفی از بیماریهای آلرژیک مبتلا هستند بنا به گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها درامریکا تخمین زده می شود که ۴-۹ درصد از آلرژی های کودکان و ۴ درصد از آلرژی های بالغین را حساسیت به مواد غذایی تشگیل می دهد.
علائم حساسیت به مواد غذایی در کودکان آشکارتر و ممکن است در هر دوره خود را نشان دهد در حالیکه در بالغین علائم حساسیت به مواد غذایی ممکن است پنهان و معمولا مشکل خاصی را ایجاد ننماید .
علائم بالینی
وظیفه سیستم ایمنی دفاع از بدن در برابر عفونت ها و بدخیمی ها است . حساسیت به یک ماده غذایی یک واکنش تشدید شده بوسیله غذا یا یک ماده از اجزاء ماده غذایی است که به مانند یک آلرژن برای سیستم ایمنی عمل می کند و باعث تحریک سیستم ایمنی می شود.
بطورکلی آلرژیها ریشه ژنتیکی دارند ولی ممکن است حساسیت به یک ماده غذایی در فردی به وجود آید که سابقه مشابه به آن در خانواده او وجود نداشته است . اگر چه مطالعات نشان می دهد که حساسیت به میوه های درختان مغزدار مانند پسته، بادام و… در اعضای جوانتر یک خانواده می تواند ریشه ژنتیکی داشته باشد.
علائم حساسیت به مواد غذایی به اشکال گوناگونی دیده می شود و معمولا به شکل ضعیف است ولی به این معنا نیست که همه حساسیت ها به مواد غذایی به شکل خفیف است. علائم ممکن است از شکل خفیف شروع شود و به مرور زمان به حساسیت های شدید تری تبدیل شود.
شدید ترین واکنش های حساسیت ، شوک اتافیلاکتیک است که یک تهدید خطرناک برای سلامتی انسان است. در این نوع حساسیت سیستم تنفسی ، فشارخون و ضربان قلب با اختلالاتی روبرو می شود. هر نوع آلرژن حتی آلرژی های غذایی می تواند واکنشهایی ازدیاد حساسیت زودرس یا شک انافیلاکتیک ایجاد نمایند. این حساسیت به سرعت ایجاد می شود و حتی در یک دقیقه می تواند حیات انسان را به خطر اندازد وحتی موجب مرگ انسان شود. معمولا درمان واکنشهای ازدیاد حساسیت نیاز به تزریق اپی نفرین به شکل وریدی دارد.
هر ماده غذایی می تواند حساسیت ایجاد کند ولی ۸ غذای عمده ۹۰ درصد از واکنشهای حساسیت به مواد غذایی را تشکیل می دهند.
•تخم مرغ
•شیر
•بادام زمینی
•میوه های مغز دارگیاهان مانند ، گردو ، پسته و …
•ماهی
•میگو و صدف ماهی دریایی
•آرد گندم
•سویا
بعضی از دانه ها مثل دانه خردل از آلرژن های شایع غذایی در بعضی از کشور ها می باشند. علائم حساسیت به مواد غذایی مانند حساسیت های دیگر می تواند به شکل پوستی ، حساسیت های دستگاه گوارش ، حساسیت های سیستم قلبی عروقی و تنفسی دیده شود، این علائم معمولا به صورت استفراغ و درد معده، کهیر و بثورات جلدی ، نفس های سریع و کوتاه ، خس خس سینه ، سرفه های تکراری، شک ، فارنژیت و لارنژیت ، مشکلات بلع غذا ، ضعیف شدن نبض ، تیره شدن رنگ پوست و احساس گیجی است.
حساسیت ناشی از مصرف مواد غذایی معمولا بعد از دو ساعت از مصرف غذا بروز می یابند ولی ممکن است واکنشهای حساسیت زودرس، سریعتر و حتی از بعد از چند دقیقه هم ایجاد شدند. در بعضی از موارد نادرحساسیت به مواد غذایی ممکن است علائم و نشانه هایش کمی دیرتر و بین ۴ تا ۶ساعت بعد از مصرف آلرژن غذایی در کودکان ایجاد شود که علائم آن به صورت جلدی – اگزما – است .
حساسیت های تاخیری از این نوع در بزرگسالاان معمولا با حساسیت به گوشت قرمز و با مصرف کمی از گوشت قرمز ایجاد می شود. نوع دیگری از واکنشهای حساسیت تاخیری وابسته به مواد غذایی توسط بعضی از پروتئینها ایجاد می شود و علائم کلینیکی آن به شکل سندرم انتروکولیتی است – سندرم انتروکولیت بیماری مربوط به روده کوچک و بزرگ است که به شکل اسهال آبکی ، انقباضات شکمی و تب بالا خود را نشان می دهد . چنین علائمی ۴ تا ۶ ساعت بعد از مصرف شیر ، سویا و غلات ایجاد می شود. انتروکولیت آلرژیک بیشتر در نوزادان تازه از شیر گرفته با مصرف اولیه این مواد غذایی به وجود می آید. استفراغ های مکرر در کودکان مبتلا به انتروکولیت آلرژیک باعث از دست رفتن آب و الکترولیت ها در این کودکان می شود. در بعضی از موارد ، این کودکان مبتلا به اسهال های خونی می شوند. تشخیص افتراقی انتروکولیت آلرژیک از اسهال و استفراغ های عفونی در کودکان با انجام تست های تعیین حساسیت به مواد غذایی می تواند انجام شود.
هر واکنش آلرژیک که با مصرف مواد خوراکی ایجاد می شود ممکن است بدلیل آلرژن بودن ماده غذایی مصرفی نباشد ، به عنوان مثال بعضی از افرادی که با خوردن میوه جات و سبزیجات خام به التهاب و تورم و قرمزی زبان دچار می شوند ممکن است به این میوه جات و سبزیجات آلرژی نداشته باشند ، حساسیت ایجاد شده در آنها ممکن است مربوط به آلرژن های تنفسی مثل گردو غبار باشد ولی سیستم ایمنی این افراد بعضی از پروتئینهای موجود در سبزیجات و میوه جات را که شبیه به ملکولهای موجود در ذرات گردو غبار می باشد را به اشتباه شناسایی می کندو واکنشهای التهابی بافت زبان را ایجاد می کند. با پختن و حرارت دادن این میوه جات و سبزیجات ، ساختمان ملکول های ذکر شده دگرگون می شود و قدرت حساسیت زدایی خود را از دست می دهد.
یک راهکار مناسب برای مهار الرژی به مواد غذایی، پختن و حرارت دادن مواد غذایی و یا خود داری کردن از مصرف آنها است .
عمده حساسیت های غذایی در کودکان بواسطه مصرف شیر، تخم مرغ و بادام زمینی است حساسیت ها به واسطه مصرف مواد غذایی در کودکان بلاخص شیرو تخم مرغ ممکن است از نوع خفیف به واکنشهای حساسیتی فرم شدید تبدیل شوند در صورتیکه حساسیت به بادام زمینی و میوه های مغز دار معمولا به یک شکل ثابت و معمولا خفیف می باشد.
در حالیکه عمده حساسیت های غذایی در بالغین به شکل سندرم های تحریک کننده روده های ناشی از آلرژن های متعلق به میوه جات و سبزیجات ، بادام زمینی و میوه های مغزدار مصرف ماهی و سخت پوستان است .
حساسیت به ماده غذایی در بالغین بستگی به نوع ماده غذایی هم دارد، حساسیت به یک نوع از میوه های مغزدار ممکن است باعث حساسیت به میوه های دیگر از این تیره نیز بشود، به چنین واکنشهایی از نظر ایمنولوژی واکنشهای حساسیت متقاطع گفته می شود.
از جمله حساسیت واکنشهای متقاطع، حساسیت به میگو است که می تواند باعث حساسیت به محصولات دیگر دریایی مانند خرچنگ و یا گوشت لابستر هم شود. در بعضی موارد حساسیت به بادام زمینی ممکن است باعث حساسیت به گیاهان دولپه ایی دیگر مانند نخود و لوبیا هم شود ولی هیچ گونه حساسیتی به گردو و یا بادام نشان ندهد.
اگاهی یافتن از حساسیت های بالقوه ناشی از مصرف مواد غذایی که منجربه واکنشهای متقاطع حساسیتی می شود از اهمیت ویژه ایی در بالغین برخوردار است به دلیل این که با آگاهی از این واکنشهای متقاطع، بیمار می تواند از بروز واکنشهای ازدیاد حساسیت با عدم مصرف این مواد غذایی جلوگیری و پیشگیری نماید.
انجام تست های آلرژی به مواد غذایی در افرادی که سابقه حساسیت دارند، گاها به دلیل واکنشهای متقاطع حساسیتی، کاملا اختصاصی نیست و مثبت شدن یک تست در برابریک آلرژن خاص ممکن است متعلق به آلرژن دیگری باشد که باید مورد توجه قرار گیرد، در بعضی ازموارد دیگر یک شخص می تواند به یک آلرژن تحمل داشته باشد و با وجود زمینه آلرژی واکنش حساسیتی نشان ندهد ولی با مصرف ماده غذایی دیگری که واکنش متقاطع با آلرژی تحمل زا دارد ممکن است واکنش آلرژیک شدیدتری ایجاد کند.
انجام تستهای آلرژی در رد حساسیت کاملا مفید می باشد و نتیجه مثبت یک تست آلرژی هم از آن جهت حائز اهمیت است که شخص با عدم مصرف ماده غذایی ذکر شده از بروز حساسیت و به چالش کشیدن سیستم ایمنی خود جوگیری می نماید.
