تاقبل از سال ۱۹۰۰ تمام کوششهایی که برای انتقال خون به انسان انجام می گرفت به نتیجه نمیرسید و اکثرا“ منجر به مرگ گیرنده خون میشد .

اولین بار در سال ۱۹۰۰ کارل لنداشتاینر (Karl landsteiner ) آنتی ژنهای گروه خونی سیستم ABO را کشف نمود .

سیستم گروه خونی ABO

سیستم گروه خونی RH

نمونه گیری خون جهت تعیین گروه خون و RH و انجام کراسمچ:

 شرایط دهنده خون

  شرایط گیرنده خون

  1. شناسایی کامل گیرنده و نمونه خون جمع آوری شده از گیرنده خون
  2. تعیین نوع ABO/RH و آزمایش برای آنتی بادیهای غیر منتظره
  3. انتخاب جزء خونی مناسب و سازگار از نظر ABO/RH‌برای گیرنده . 

آشنایی با فراورده های خونی

خون کامل(Whole Blood ) :

فراورده ایست که در آن تمام گلبولهای قرمز و قسمت عمده پلاسمای واحد اولیه باقی میماند . عمر ذخیره سازی در دمای ۶-۱ برای واحدهایی که در ضد انعقاد CPDA-1 قراردارند ۳۵ روز میباشد . تزریق یک واحد آن به یک فرد متوسط با وزن حدود ۷۰ کیلوگرم ، هموگلوبین را ۱ – ۲/۱ گرم در دسی لیتر و هماتوکریت را ۳% افزایش میدهد.

کاربرد اصلی خون کامل جایگزینی حجم در موارد تروما یا ضربه است .

گلبول قرمز متراکم ( Packed Red Blood Cells )

این فراورده از سانتریفوژ کردن خون کامل بدست می آید و هماتوکریتی در حد ۷۰ تا ۸۰ درصد دارد .

با تزریق یک واحد گلبول قرمز به یک فرد بالغ افزایش هماتوکریت در حدود ۳% داریم .

کاربرد این فراورده در افزایش ظرفیت حمل اکسیژن توسط خون در مبتلایان به کم خونی مزمن است .

گلبول قرمز شسته شده (Washed Red Blood Cell ):

برای تهیه خون شسته شده ، گلبولهای قرمز متراکم را با سرم فیزیولو‍ژی استریل سه بار شستشو میدهند . این فراورده برای بیمارانی در نظر گرفته میشود که نسبت به پروتئین پلاسما واکنش نشان داده و موجب کاهش بهبودی آنها میشود . حجم آن ۲۵۰ میلی لیتر است . چون این فراورده در سیستم باز تهیه شده و حداکثر ۲۴ ساعت عمر دارد ، قابل رزرو نیست پس این فراورده را باید در یخچال قرار داد و حداکثر ظرف ۲۴ ساعت مصرف کرد . 

پلاکت

از سانتریفوژ کردن خون کامل بدست می آید و حاوی  ۵۰ سی سی پلاسما نیز میباشد .

در دمای اتاق (۲۵ – ۲۰ ) بمدت ۵ روز قابل نگهداری است و در موارد زیر کاربرد دارد :

۱ – در ترومبوسیتوپنی شدید ( کمبود پلاکتی )

۲- در مبتلایان به خونریزی که شمارش پلاکتی آنها کمتر از ۷۰۰۰ است .

هرواحد پلاکت در فرد بالغ ۷۰ کیلوگرمی ۱۰۰۰۰- ۵۰۰۰ پلاکت را در هر میلی لیتر مکعب خون افزایش میدهد .

  پلاسمای تازه منجمد ( FFP )

کرایوپرسی پیتیت ( Cryoprecipitate )

از یک واحد خون کامل تهیه میشود و حاوی فاکتور ۸ ، فون ویلبراند و فیبرینوژن میباشد و در سرما غیر محلول است  .

در ۱۸-  درجه بمدت یکسال نگهداری میشود .حجم این فراورده بین ۲۰-۱۰ میلی لیتر است . در هنگام استفاده در ۳۷ درجه ذوب میشود و تا حداکثر ۶ ساعت پس از ذوب قابل استفاده است .پس از آنکه کرایو ذوب شد نمیتوان آن را دوباره منجمد ساخت ویا در یخچال گذاشت .

در بیماران هموفیلی و در بیماری فون ویلبراند شدید استفاده میشود .

گرم کننده های خون :

اگر تزریق به آهستگی صورت پذیرد گرم کردن خون ضرورتی ندارد . گلبولهای قرمز وقتی با حرارت بیش از ۴۲ درجه مواجه شوند لیز خواهند شد . گرم کردن خون در موارد زیر توصیه میشود :

گرم کننده استاندارد باید یک دماسنج قابل رویت و زنگ هشدار داشته باشد تا خون را بیش از حد گرم نکند .

مراقبت حین و بعد از ترانسفوزیون

در زمان تزریق هر واحد خون بیمار را در مراحل زیر تحت نظر داشته باشید :

۱- قبل از آغاز تزریق :

 قبل از تزریق خون باید هویت بیمار مجددا“ کنترل و با برچسب کیسه خون تطبیق داده شود. تعیین هویت بیمار قبل از تزریق خون از اهمیت زیادی برخوردار است .

۲- بلافاصله پس از شروع تزریق

۳- پانزده دقیقه بعد

۴- حداقل هر یکساعت طی تزریق

۵- در پایان تزریق

۶- چهارساعت پس از اتمام تزریق

در تمام مراحل فوق اطلاعات زیر را در پرونده بیمار ثبت کنید :

– حال عمومی بیمار                – زمان شروع و پایان تزریق

– درجه حرارت بدن               – حجم و نوع فراورده تزریقی  

– نبض و فشار خون               – شماره کیسه تمام فراورده های تزریقی

– نحوه تنفس                        – هر گونه واکنش مشاهده شده

تزریق خون

قبل از تزریق خون باید کیسه را از نظر وجود نشت٬ رنگ غیرطبیعی ( بنفش یا سبز یا دلمه های سفید رنگ ) ٬ وجود کدورت در پلاسما٬ تاریخ انقضا و برچسب مربوط به فراورده ٬ مورد بررسی دقیق قرار داد.

  مدت تزریق

بیمار را بخصوص در ۱۵ دقیقه اول تزریق دقیق تحت نظر بگیرید تا علائم ابتدایی بروز واکنشهای تهدیدکننده را شناسایی کنید .

به منظور تشخیص بموقع هرگونه واکنش ناخواسته تزریق خون طی ۱۵ تا ۳۰ دقیقه اول باید به آهستگی و با سرعت min / ml 2 انجام گیرد .

  فیلترها و ست های تزریق خون

عوارض انتقال خون

تزریق خون میتواند با اثرات ناخواسته همراه شود . برخی از این واکنشها حاد بوده و طول تزریق یا مدت کوتاهی پس از آن بوجود می آیند . برخی دیگر تاخیری بوده ممکنست پس از ۲۴ ساعت بوقوع بپیوندند . علیرغم معاینات پزشکی و انجام آزمایشها و با وجود رعایت تمام استانداردها احتمال بروز عوارض انتقال خون همچنان باقی است . بنابراین تصمیم به تزریق خون برای بیمار باید براساس ارزیابی دقیق از فواید و عوارض آن برای بیمار بوده آگاهی و مهارت لازم برای تشخیص و درمان هرگونه واکنش ناسازگار خونی و عوارض آن را دارا باشیم .

عوارض حاد

عوارض حاد به سه گروه تقسیم میشوند :

۱- واکنشهای خفیف : واکنشهای کهیری آلرژیک

۲- واکنشهای متوسط : واکنش کهیری شدید و واکنش آلرژیک و واکنش تب زای غیرهمولیتیک

۳- واکنشهای تهدید کننده حیات : همولیز حاد داخل عروقی ٬ واکنشهای آنافیلاکسی ٬ تماس با عوامل باکتریایی و شوک آسیبهای ریوی وابسته به تزریق خون

عوارض تاخیری

  1. عفونتهای قابل انتقال توسط تزریق خون مثل ایدز٬ سیفلیس ٬ مالاریا و …
  2. واکنشهای همولیتیک تاخیری
  3. بیماری پیوند علیه میزبان (GVHD )
  4. افزایش بار آهن ( در بیماران با دریافت مکرر خون )
  5. پورپورای بعد از تزریق

روش بررسی واکنشهای حاد ناشی از تزریق خون :

۱- تزریق را متوقف کرده ، ست را تعویض نمایید و راه وریدی را با تجویز نرمال سالین باز نگه دارید .

۲- تمام واکنشهای حاد را به پزشک مسئول و بانک خون گزارش دهید و برای واکنشهای تهدید کننده حیات از متخصص بیهوشی یا تیم اورژانس کمک بگیرید .

۳- اطلاعات زیر را در پرونده بیمار ثبت کنید :

۴- نمونه های خونی زیر را به آزمایشگاه بیمارستان بفرستید :

CBC –                          

 – کشت خون

 – غربالگری انعقادی            

 – نمونه ادرار ۲۴ساعته بیمار

– کومبس مستقیم و غیر مستقیم

– کیسه خون و ست تزریق حاوی گلبول قرمز، پلاکت و پلاسمای  باقی مانده از تزریق خون

– اولین نمونه ادرار به دنبال واکنش 

– اوره و کراتینین

نکته: نمونه خون لخته و نمونه حاوی ضدانعقاد (EDTA) جهت آزمایش باید از ورید سمت مخالف تزریق و حدود ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد از شروع واکنش تهیه شده باشند .

نتایج بررسیها در پرونده بیمار ثبت شود تا درصورت نیاز به پیگیری در آینده استفاده شود .

همافرز(Hemapheresis):

همافرز روشی است که در آن خون کامل از یک شخص گرفته میشود ماده ضدانعقاد به آن افزوده شده و به صورت اجزاء و فراورده های مختلف جدا میشود . سپس اجزاء مورد نیاز حفظ و بخشهای ناخواسته و باقیمانده به اهداکننده برگردانده میشوند . این روش میتواند برای تهیه اجزایی که جهت انتقال مورد نیاز هستند ( پلاکتها ٬ گرانولوستها و پلاسما ) یا برای جداسازی عناصر پاتولوژیک ٬ سلولها ٬ یا فاکتورهای پلاسمایی که در جریان خون گردش مینمایند مورد استفاده قرار گیرد .

در پلاسمافرز از خون گرفته شده از فرد پلاسما جدا میگردد و سلولها با مایعی با همان حجم به فرد برگردانده میشوند .

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *