کلسیم ازعناصر بسیارمهم در بدن است. وجودش برای انجام عملکرد آنزیمها، استقامت بدن، انقباض عضلانی،ضربان قلب،انتقال جریانهای عصبی ،انعقادخون و… بسیار مهم است.
پزشکان از اندازه گیری Ca و فسفر لذت میبرند چون چراغ راهنمای خوبی برای ارزیابی کاملی ازتعادل کل بدن میباشند.منبع اصلی آن استخوان و دندان میباشد.
جمعا” ۳/۱کیلوگرم کلسیم در بدن وجود دارد.دریافت متوسط روزانه افراد۸۰۰ میلیگرم است. موسسه استئوپورزامریکا توصیه کرده است که همه بالغین باید روزانه ۱۲۰۰میلیگرم Ca بهمراه مکملهای غذایی دریافت کنند.
محل اصلی جذب Ca در روده دئودنوم و بالای ژوژنوم است ولی متاسفانه عملا” فقط نیمی از کلسیم غذا جذب میشود در حالیکه خوشبختانه Ca در کودکان – زنان باردار و شیرده بطور کامل جذب میشود.
کلسیم تام در سرم براحتی و دقت قابل اندازه گیری است .
علل کاهش کلسیم خون بترتیب شیوع :
۱- کم کاری پاراتیروئید بطریق معکوس در شرحی که در بالا گفتیم کلسیم خون را کاهش میدهد.
۲- نارسایی کلیه و افزایش فسفاتهای ثانویه به آن و همچنین افزایش آنیونهای متعاقب آن.
۳- کمبود ویتامین D بطریق معکوس در شرحی که در بالا گفتیم کلسیم خون را کاهش میدهد.
۴- نرمی استخوان (استئومالاسی):اساسا” فعالیت معدنی شدن کلسیم مختل میگردد.
۵- سوء جذب کلسیم بعلت پانکراتیت حاد و آمبولی چربی : زیرا اتصال کلسیم به چربی را به دنبال خواهد داشت و کلسیم دفع میشود.
۶- آلکالوز : زیرا کلسیم به فضاهای داخل سلولی وارد میشود و سطح سرمی آنرا کاهش میدهد.
علل افزایش کلسیم خون بترتیب شیوع :
۱- پرکاری پاراتیروئید : زیرا هورمون پاراتیروئید(پاراتورمون) جذب گوارشی Ca را زیاد میکند.دفع ادراری راکم میکند.ریزش استخوانی را زیاد میکند.
۲- سرطانهای ریه – پستان و کلیه : زیرا در این بیماریها ماده ای شبیه به پاراتورمون تولید میشود و دقیقا” عمل پاراتورمون را تقلید میکند.
۳- بیماری پاژه در استخوان : زیرا در این بیماری ذخایر Ca تخریب شده و Caبخون میریزد.
۴- بی تحرکی طولانی – لاغری مفرط – اسیدوز و مصرف زیاد شیر و ضد اسیدهای حاوی کلسیم و نهایتا” مسمومیت با ویتامین D.
۵- سل و سارکوئیدوز : زیرا در این بیماریها ” فعالیت” ویتامین D زیاد میشود که آنهم باعث بالا رفتن جذب کلسیم و کاهش دفع آن میگردد.
۶- بیماری آدیسون : زیرادراین بیماری فعالیت استروئیدهای بدن کم میشودکه این مسئله باعث افزایش فعالیت ویتامین D و هورمون پاراتورمون شده و متعاقبا” جذب کلسیم زیاد میشود.
۷- آکرومگالی : زیرا افزایش هورمون رشد جذب کلسیم از لوله گوارش را بالا میبرد.
۸- پرکاری تیروئید
۹- بستن طولانی گارو در بخش نمونه گیری آزمایشگاه بطور کاذب کلسیم را بالا نشان میدهد.
اگرسه باربطورجداگانه کلسیم سرم یک بیماربالا بود میتوانیم هیپرکلسمی تفسیرکنیم.
نشانه های افزایش کلسیم (هیپرکلسمی) :
بی اشتهایی – تهوع – استفراغ – خواب آلودگی و نهایتا” اغما.
نشانه های کاهش کلسیم (هیپوکلسمی ) عبارتست از :
عصبیت – تحریک پذیری و تتانی.
داروهای پایین آورنده کلسیم خون :
استازولامید – ضد تشنج ها – آسپاراژیناز – آسپیرین – کلسی تونین – سیس پلاتین – کورتیکواستروئید – هپارین – ملین ها – دیورتیکهای لوپ – نمکهای منیزیوم – استروژنها – آلبوترول – ضد بارداریهای خوراکی
داروهای بالا برنده کلسیم خون :
نمکهای کلسیم – هیدرالازین – لیتیوم – دیورتیکهای تیازیدی – پاراتورمون – هورمون تیروئید – آنتی اسیدهای قلیایی – ارگوکلسی فرول – آندروژن ها – ویتامین D.
نکته:
۱- اندازه گیری کلسیم تام برای بررسیهای روتین کفایت میکند و اندازه گیری کلسیم یونیزه یا آزاد در جراحیهای قلب باز و پیوند اعضا ودیالیز ارزش بیشتری میتواند داشته باشد.
۲- فرمول تصحیح کلسیم درشرایطی که هیپو آلبومینمی وجود دارد:
(آلبومین بیمارتوسط آزمایشگاه – ۴/۴ )۸/۰ + (کلسیم تام توسط آزمایشگاه) = کلسیم تصحیح شده برحسب mg/dl
