آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی (Rheumatoid Arthritis; R.A)

آرتریت روماتوئید، یک اختلال التهابی مزمن (Chronic) با ابتلای طولانی مدت (Long-term) است که می تواند بسیاری از مفاصل را درگیر نماید. این بیماری، یک اختلال خودایمنی بحساب می آید که در آن سیستم ایمنی، به اشتباه بافت های بدن بویژه مفاصل (Joints) را مورد تهاجم قرار می دهد. این بیماری، پوشش مفصل ها (بافت سینوویوم) را تحت تأثیر قرار داده و باعث تورم دردناک، تحلیل استخوان و بدشکلی مفاصل می گردد.

التهاب مرتبط با آرتریت روماتوئید در موارد شدیدتر قادر است  علاوه بر مفصل ها، بخش های دیگر بدن را نیز مبتلا سازد.  R.A معمولا مفاصل هر دو طرف بدن شامل انگشتان هر دو دست، دو مچ، دو پا و یا دو زانو را درگیر می کند که به آن درگیری متقارن (Symmetric) اندام های بدن می گویند.  این نوع ابتلا در تمایز آرتریت روماتوئید از انواع دیگر آرتریت حائزاهمیت می باشد. انواع مختلفی از آرتریت (التهاب مفاصل) وجود دارد که شایع ترین آنها استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید، نقرس و لوپوس هستند.

علایم بیماری

علایمی که در آرتریت روماتوئید مشاهده می شود عبارتند از:

• درد، تورم مفاصل
• سفتی و خشکی مفاصل که صبح ها و پس از عدم تحرک تشدید می شود.
• از دست دادن عملکرد مفصل
• خستگی، تب و از دست دادن وزن

R.A ، در آغاز بیماری مفاصل کوچک تر مخصوصا انگشتان دست و پا را درگیر می کند. با پیشرفت عارضه، مفاصل مچ، زانوها، آرنج، بازو، شانه ها و لگن نیز درگیر می شود.

بیش از ۴۰ درصد از افراد مبتلا، علایمی را در اندام های غیرمفصلی (Non-joint Structure) نیز تجربه می کنند. این اندام ها عبارتند از:

• پوست
• چشم
• ریه ها
• قلب
• کلیه ها
• غدد بزاقی
• اعصاب
• مغزاستخوان
• عروق خونی

نشانه های بالینی بیماری ممکن است به لحاظ شدت متفاوت بوده و هر ازگاهی عود نماید. زمان هایی که بیماری دارای علایم بوده و فعال می باشد، بیماری اصطلاحا در حالت شعله ور(Flare) بوده و دوره هایی که تورم و درد کاهش یافته و یا ناپدید می شود، بیماری با بهبودی نسبی(Relative Remission) همراه است.

علل بیماری

R.A زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی به بافت سینوویوم (Synovium) که غشای پوشاننده مفاصل است حمله می کند. التهاب مداوم باعث افزایش ضخامت این بافت می شود که متعاقب آن غضروف و استخوان مفاصل دچار تخریب می شود. تاندون ها (زردپی ها) و لیگامنت ها (رباط ها) ی نگه دارنده مفاصل رفته رفته ضعیف تر شده و در نتیجه  مفاصل به تدریج شکل طبیعی خود را از دست می دهند.

دلیل اصلی آغاز این روند هنوز مشخص نشده است. R.A یک بیماری ارثی نیست؛ با این وجود بنظر می رسد عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد بیماری دخیل باشند. احتمالا وجود ژن های خاص در فرد، حساست آن را به عوامل محیطی نظیر عفونت با عوامل ویروسی و باکتری های خاص که چنین شرایطی را آغاز می کنند افزایش می دهد.

فاکتورهای خطر

فاکتورهایی که خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش می دهند عبارتند از:

• جنسیت: زنان، دو الی سه برابر بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می شوند؛ بطوریکه ۷۰ درصد جمعیت مبتلا را بانوان تشکیل می دهند. هورمون های زنانه بویژه استروژن در بروز این بیماری اهمیت دارد. بطوریکه افزایش آن در دوران بارداری باعث تخفیف علایم A و کاهش این هورمون در یائسگی باعث تشدید علایم بیماری(افزایش درد و تورم مفاصل) می گردد.
• سن: این بیماری در هر سنی می تواند اتفاق بیافتد؛ اما معمولا در سنین ۴۰ الی ۶۰ سالگی آغاز می شود.
• سابقه خانوادگی: اگر در خانواده خود دارای یک فرد مبتلا به آرتریت روماتوئید هستیم، خطر ابتلا به بیماری A در ما افزایش می یابد.
• سیگار کشیدن: استعمال سیگار، خطر ابتلا به A را بخصوص در افراد دارای ژن های خاص(دارای استعداد ژنتیکی ابتلا به آرتریت روماتوئید) افزایش می دهد. بنظر می رسد مصرف سیگار در ارتباط مستقیم با وخامت بیماری می­باشد. همچنین افراد مبتلا به R.A که از سیگار نیز استفاده می کنند، ۴۰ درصد بیشتر از افراد نرمال به سرطان ریه مبتلا می شوند.
• مواجهه های محیطی با برخی از مواد نظیر آزبست و یا سیلیکا، ممکن است باعث گسترش بیماری آرتریت روماتوئید شود.
• چاقی: افراد چاق بخصوص در مورد خانم ها در سنین میان­سالی با احتمال بیشتری در معرض ابتلا به آرتریت روماتوئید هستند.
• عوامل ژنتیکی: از جمله عوامل ژنتیکی دخیل در ایجاد A ، آنتی ژن لوکوسیت انسانی(HLA)  و یا کمپلکس سازگاری بافتی اصلی(MHC) می باشد که در فرایند شناسایی آنتی ژن های بیگانه و دفاع سیستم ایمنی علیه آنها حائزاهمیت است. به ارث رسیدن یا فقدان تعدادی از انواع ژن های تولید کننده HLA در ارتباط با بیماری آرتریت روماتوئید مطرح شده اند. از ژن های دیگر مرتبط با بیماری R.A می توان به STAT4 ، TRAF1 ، C5 و PTPN22 اشاره نمود.

عوارض

ابتلا به آرتریت روماتوئید می تواند با عوارض زیر همراه باشد:

• استئوپورز (پوکی استخوان)
• ندول ها (دانه ها) ی روماتوئید: بصورت ندول های زیرپوستی بخصوص در ناحیه بازو بروز پیدا می کنند. این ندول ها می توانند در هرجای دیگری از بدن نظیر ریه ها بروز پیدا کنند.
• خشکی دهان و چشم ها: افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید با احتمال بیشتری نسبت به افراد نرمال در معرض سندروم شوگرن هستند. در این سندروم، مقدار رطوبت دهان و چشم ها بشدت کاهش می یابد.
• عفونت ها: بیماری A و داروهایی که برای درمان آن استفاده می شوند، می توانند سبب کاهش توان سیستم ایمنی بدن گردند که این موضوع به نوبه خود سبب افزایش ابتلا به عفونت ها می شود.
• ترکیب بندی غیرطبیعی مواد بدن: نسبت چربی در افراد مبتلا به A غالبا در مقایسه با افراد نرمال بیشتر است.
• سندروم تونل کارپ (نشانگان مجرای مچ دست): در صورتیکه بیماری، مچ دست را درگیر نماید، التهاب ایجاد شده می تواند اعصاب این ناحیه را تحت فشار قرار داده و باعث سندروم تونل کارپ شود.
• مشکلات قلبی: التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید، می تواند خطر گرفتگی سرخرگ ها و عروق قلبی را افزایش داده و مشکلات قلبی را بوجود آورد.
• ساختار شبیه چنگال خمیده(Curved, Claw like structure): در صورت عدم درمان، این بیماری باعث بروز بدشکلی (Deformity) در انگشتان و مفاصل دست و پا می شود. بطوریکه انگشتان دست و گاهی پا، ظاهری شبیه چنگال خمیده پیدا می کنند.

تشخیص

زمانی که ناراحتی و تورم پایدار در مفاصل وجود دارد، حتما بایستی به پزشک مراجعه شود. تشخیص R.A در مراحل اولیه بخاطر مشابه بودن علایم آن با بسیاری از بیماری های دیگر، سخت می باشد. یک تست آزمایشگاهی منفرد یا یافته بالینی واحد برای تشخیص قطعی این بیماری وجود ندارد. پزشک ضمن اطلاع از وضعیت سابقه پزشکی و فامیلی فرد، به معاینه فیزیکی او پرداخته و مفاصل را به لحاظ تورم، قرمزی و گرمی (علامت های التهاب) بررسی می کند. او همچنین قدرت و عکس العمل ها (Reflexes) ی عضلات را مورد ارزیابی قرار می دهد. همچنین پزشک برای رسیدن به تشخیص قطعی تست های زیر را درخواست می نماید:

تست های خونی

افراد مبتلا به R.A ممکن است دچار آنمی (کم خونی؛ کاهش تعداد گلبول های قرمز خون) شوند. اغلب بیماران مبتلا، با افزایش ESR (سرعت رسوب گلبول های قرمز) و افزایش CRP ( پروتئین واکنشی C ) مواجه می شوند که نشاندهنده فعال بودن واکنش های التهابی در بدن است. دیگر تست های خونی مورد استفاده جهت تشخیص R.A ، بررسی حضور آنتی بادی های ضد پپتیدهای سیترولینه شده حلقوی (Anti-Cyclic Citrullinated Protein; Anti-CCP) و همچنین فاکتور روماتوئیدی (Rheumatoid Factors; RF) در سرم خون می باشد.

افراد مبتلا به R.A بر اساس حضور آنتی بادی های اختصاصی در خون به دو دسته سرم مثبت (Seropositive) و  سرم منفی (Seronegative) تقسیم می شوند. در گذشته این تقسیم بندی بر اساس حضور  فاکتور روماتوئید (RF) در سرم بیماران انجام می شد. این آنتی بادی ها در سرم ۸۰-۷۰ درصد بیماران R.A حضور دارند؛ اما ۱۰-۵ درصد افراد سالم نیز RF مثبت هستند. همچنین RF در تعدادی از عفونت ها و شرایط التهابی دیگر نیز مشاهده می شود. از جمله این عفونت ها می توان به سیفلیس، سل، جذام و هپاتیت B و C اشاره نمود. علاوه بر این، این آنتی بادی در تعدادی از بیماری های روماتوئید دیگر نظیر سندروم شوگرن و لوپوس نیز می تواند مثبت شود. در نتیجه، RF ، امروزه دیگر به عنوان آنتی بادی اختصاصی آرتریت روماتوئید مطرح نبوده و از Anti-CCP در کنار RF جهت طبقه بندی سرم مثبت و سرم منفی افراد مبتلا به RF استفاده می شود. این آنتی بادی (Anti-CCP) در سرم ۸۰-۶۰ درصد بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید، مثبت می باشد. فرم سرم مثبت، بیشترین حالتی است که با سابقه خانوادگی ابتلا به R.A همراه بوده و علایم بالینی در آن معمولا وخیم تر و شدیدتر از فرم سرم منفی می باشد.

تست های تصویربرداری

رادیوگرافی اشعه X ، پیشرفت R.A را در مفاصل بررسی می نماید. همچنین تصویربرداری MRI و سونوگرافی برای ارزیابی وخامت و شدت بیماری در بدن بکار می رود. امروزه از روش تصویربرداری PET اسکن (که معمولا در تشخیص سرطان کاربرد دارد) نیز جهت شناسایی ضایعات ناشی از آرتریت روماتوئید استفاده می شود.

درمان

هنوز هیچ درمان قطعی برای R.A  طراحی نشده است. با این وجود، یافته های جدید نشان می دهند که در صورت درمان بموقع و زود هنگام بویژه توسط داروهای ضدروماتیسمی اصلاح کننده بیماری(DMARDs)، در مراحل اولیه ابتلا می توان تا حد زیادی از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و علایم آن را بهبود بخشید. انواع درمان های تجویز شده توسط پزشک، بسته به وخامت علایم بالینی و مدت زمان ابتلا متفاوت می باشد. این داروها عبارتند از:

• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی(NSAIDs): این داروها، می توانند درد را تسکین داده و التهاب را کاهش دهند. NSAID های رایج بدون نسخه شامل ایبوبروفن و ناپروکسن سدیم بوده و انواع قوی تر آن ها با تجویز پزشک در دسترس هستند. عوارض جانبی این داروها از زنگ زدن گوش، سوزش معده تا مشکلات قلبی و آسیب کبد و کلیه را شامل می شود.
• استروئیدها: داروهای کورتیکواستروئیدی نظیر پردنیزولون، التهاب و درد را کاهش داده و باعث کندی آسیب مفاصل می شوند. اثرات جانبی ممکن است شامل نازک شدن استخوان­ها، افزایش وزن و دیابت باشد. پزشکان اغلب از کورتیکواستروئید ها برای تسکین علامت های حاد استفاده کرده و بتدریج تجویز آن را کاهش می دهند.
• داروهای ضدروماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDs): این داروها خود به دو دسته زیستی و غیرزیستی قابل تقسیم می باشند.

الف: داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری نوع غیرزیستی(Non-biologic DMARDs): هدف استفاده از این داروها، کاهش پیشرفت بیماری و جلوگیری از آسیب های دائمی مفاصل و دیگر بافت های بدن است. از جمله این داروها می توان به متوترکسات (Methotrexate)، لنلونومید(Leflunomide)، هیدروکسی کلروکین(Hydroxychloroquine) و سولفاسالازین(Sulfasalazine) اشاره نمود. عوارض جانبی این دسته داروها متفاوت بوده و می تواند شامل آسیب کبدی، سرکوب مغزاستخوان و عفونت های شدید ریوی باشد.

ب: داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری نوع زیستی(Biologic DMARDs): این داروها سیستم ایمنی را هدف قرار داده و باعث جلوگیری از التهاب و تخریب بافت ها توسط این سیستم می شوند. از سوی دیگر استفاده از این داروها می تواند خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد. در این دسته ، داروهایی چون Abatacept ، Infliximab ، Rituximab و … حضور دارند. DMARDهای زیستی در صورتی که همراه با یک داروی DMARD غیر زیستی نظیر متوترکسات استفاده شوند، بسیار مؤثرتر عمل می کنند.

پ : استفاده از کاردرمانی و فیزیوتراپی جهت حفظ انعطاف پذیری مفاصل و بهبود فعالیت های روزمره

 جراحی: زمانی که داروها نتوانند روند تخریب مفاصل را کند کنند از انواع جراحی جهت ترمیم مفاصل نظیر برداشت بافت سینوویوم التهابی (Synovectomy)، ترمیم تاندون ها، جراحی جوش مفصل ها(Joint Fusion) و جایگزینی مفصل استفاده می شود. با این وجود جراحی، خطر خونریزی، عفونت و درد را افزایش می دهد و بایستی فواید و مضرات آن توسط پزشک متخصص بسته به وضعیت بیمار مورد ارزیابی قرار گیرد.

 ورزش منظم: ورزش ملایم باعث افزایش قدرت ماهیچه های اطراف مفاصل می شود. ورزش های ملایمی چون پیاده روی و ورزش های هوازی در آب نظیر شنا کردن می توانند در بهبود کیفیت زندگی بیماران مفید باشند.

استفاده از فرآیند سرد یا گرم کردن مفاصل دردناک: گرما می تواند ماهیچه ها و مفاصل دردناک را تسکین دهد. سرما نیز ممکن است احساس درد را ازبین ببرد. سرد کردن همچنین می تواند باعث کاهش انقباض (اسپاسم) عضلانی گردد.

درمان های جایگزین

درمان های تسکینی دیگری نیز در میان افراد مبتلا به R.A متداول است که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

روغن ماهی: برخی از مطالعات تأثیر مثبت این روغن رادر کاهش درد و خشکی مفاصل نشان داده اند. عوارض جانبی می تواند شامل حالت تهوع، مزه نامطبوع ماهی در دهان و … باشد. این روغن می تواند با برخی از داروها ی مورد استفاده تداخل ایجاد کند؛ ازاین رو جهت استفاده از آن بایستی با پزشک معالج مشورت نمود.

روغن های گیاهی: روغن دانه های گیاهی مختلف دارای انواع متفاوتی از اسید های چرب هستند که ممکن است در تسکین درد مفاصل و جلوگیری از خشکی صبحگاهی آن ها مفید واقع شوند.  عوارض جانبی این روغن ها می تواند ایجاد حالت تهوع، اسهال و غیره باشد. برخی از این روغن ها ممکن است باعث آسیب کبدی و یا تداخل با داروهای مورد استفاده شوند که از این رو جهت استفادده از این روغن ها نیز بایستی با پزشک معالج مشورت نمود.

آرامش بخشی(Relaxation): روش هایی وجود دارد که باعث کاهش استرس در زندگی  می شود که می تواند در تسکین و کنترل درد بسیار حائز اهمیت باشد. از این روش ها می توان به هیپنوتیزم، یوگا و تای چی اشاره نمود.

برخی از خدمات  آزمایشگاه سیمرغ 

انواع آزمایشات آلرژی

روماتولوژی

بیماری های نقص ایمنی 

سقط مکرر

سنجش سطح داروها

راه های ارتباطی با آزمایشگاه سیمرغ

اینستاگرام 

شماره تماس های آزمایشگاه

 شماره تماس ۰۲۱-۶۶۴۲۶۸۹۱
 شاره فکس ۰۲۱-۶۶۴۲۶۸۹۱

منتظر نظرات و پیشنهادات شما هستیم.
با تشکر، مدیریت سایت آزمایشگاه تشخیص پزشکی سیمرغ